Potrzeba rozporządzenia swoim majątkiem po śmierci może pojawić się w każdym czasie i wcale nie musi być powiązana ze stanem zdrowia potencjalnego spadkobiercy. Jest czymś normalnym, iż krewni pragną oszczędzić swoim dzieciom ewentualnych sporów majątkowych po ich śmierci, dlatego decydują się na sporządzenie testamentu. Jak zrobić to w prawidłowy sposób, podpowiada świdnicki adwokat Paweł Zawadzki.
fot. pixabay
Zanim spadkobierca zdecyduje się na sporządzenie testamentu, musi pamiętać o kilku uwagach wstępnych. Niedopuszczalne jest sporządzenie testamentu wspólnego dla dwóch lub więcej spadkobierców (często małżonkowie mylnie przyjmują, że mogą sporządzić jeden wspólny testament). Testament może sporządzić – i odwołać, i to wyłącznie osobiście – osoba posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych (nie może to być np. małoletni bądź osoba ubezwłasnowolniona). Testament sporządzony w stanie wyłączającym świadome wyrażenie woli (np. na skutek choroby), pod wpływem błędu bądź groźby, jest nieważny.
Kodeks cywilny przewiduje kilka form, w jakich testament może być sporządzony. Pierwszą i najpopularniejszą formą jest testament własnoręczny. Powinien być on opatrzony datą, ale przede wszystkim – sporządzony od początku do końca ręcznie przez spadkodawcę (niedopuszczalne jest np. podpisanie wydrukowanego testamentu). Warto podkreślić, iż brak daty na testamencie nie powoduje jego nieważności.
Kolejną formą testamentu pisemnego jest testament sporządzony w formie aktu notarialnego. Dla jego ważności wystarczy złożenie stosownego oświadczenia dotyczącego rozporządzenia majątkiem na wypadek śmierci przed notariuszem, który następnie sporządza akt notarialny żądanej treści.
Inna forma sporządzenia testamentu polega na ustnym złożeniu oświadczenia dotyczącego spadku przed wójtem, burmistrzem bądź prezydentem miasta, starostą, marszałkiem województwa, sekretarzem powiatu albo gminy lub kierownikiem urzędu stanu cywilnego – koniecznie w obecności dwóch świadków. Testament jest następnie sporządzany w formie protokołu, który musi zostać podpisany przez spadkodawcę i świadków.
Testament w powyżej opisanych formach może zostać sporządzony w każdym momencie i jest ważny bezterminowo. Istnieją poza tym tzw. testamenty szczególne, sporządzane w odpowiednich warunkach, których ważność jest ograniczona czasowo.
Pierwszą szczególną formą testamentu jest testament ustny, który można sporządzić wyłącznie w przypadku obawy rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione. Testament taki jest sporządzany w obecności trzech świadków i powinien zostać potwierdzony w formie pisemnej przed upływem roku od złożenia oświadczenia spadkowego, z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, a pismo to powinni podpisać spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie. Jeżeli pisemna wersja testamentu nie została sporządzona (z powodu np. śmierci spadkodawcy), można ją w ciągu sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku stwierdzić przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem.
Testament szczególny można nadto sporządzić podczas podróży na polskim statku morskim lub powietrznym, przed dowódcą statku lub jego zastępcą w ten sposób, że spadkodawca oświadcza swą wolę dowódcy statku lub jego zastępcy w obecności dwóch świadków, dowódca statku lub jego zastępca spisuje wolę spadkodawcy, podając datę jej spisania, i pismo to w obecności świadków odczytuje spadkodawcy, po czym pismo podpisują spadkodawca, świadkowie oraz dowódca statku lub jego zastępca.
Ostatnią formą testamentu szczególnego jest testament wojskowy, regulowany odrębnymi przepisami, który może zostać spisany tylko w czasie mobilizacji lub wojny albo przebywania spadkobiercy w niewoli.
Należy pamiętać, iż ważność wszystkich testamentów szczególnych wygasa z upływem 6 miesięcy od ustania okoliczności uzasadniających ich sporządzenie (wyzdrowienie, zakończenie podróży, koniec mobilizacji lub przebywania w niewoli). W takim przypadku nowy testament powinien już zostać sporządzony według zasad ogólnych. Ważność testamentu szczególnego nie wygasa, jeżeli spadkodawca zmarł przed upływem wskazanego terminu.
Paweł Zawadzki
Paweł Zawadzki ukończył aplikację prokuratorską w Prokuraturze Apelacyjnej w Poznaniu, a następnie zdał egzamin adwokacki. Jest członkiem Okręgowej Rady Adwokackiej w Wałbrzychu i prowadzi indywidualną praktykę adwokacką w Świdnicy.
