60 lat temu ludzie z głęboką niepełnosprawnością intelektualną jakby nie istnieli. Nie byli rehabilitowani, edukowani, a najczęściej pozostawali zamknięci w domach lub trafiali do zamkniętych zakładów. Socjalistyczne państwo nie chciało ich widzieć. O swoje dzieci z ogromną determinacją upomnieli się rodzice. Dzisiaj w świdnickim teatrze podczas uroczystej, jubileuszowej gali Polskie Stowarzyszenie na rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną pokazało, jak wiele udało się zrobić i jak ważne miejsce w społeczeństwie zajmują ich dzieci, od najmłodszych po już dorosłe.
– 60 lat temu bez internetu, komputerów i telefonów komórkowych udało się połączyć rodziców z całej Polski. Na pierwszym spotkaniu było 300 osób, a ich celem stało się wyrównywanie szans osób z niepełnosprawnością intelektualną – mówiła Ewa Kowalska, szefowa świdnickiego koła PSONI. Gdy rodzice startowali, nie było specjalistów, nie było sprzyjającej atmosfery politycznej ani żadnego wsparcia finansowego. Dla swoich dzieci walczyli o prawo do leczenia, rehabilitacji i rehabilitacji, a wreszcie do godności i radości z życia. Dla dzieci z lekką i średnią niepełnosprawnością intelektualną, wówczas nazywanymi upośledzeniem umysłowym, tworzone były szkoły specjalne, dla dzieci z głębokim stopniem niepełnosprawności intelektualnej, często sprzężonej z niepełnosprawnościami ruchowymi nie było dosłownie nic poza zamkniętymi zakładami. To, co zrobili, jest fenomenem na skalę świata.
Rodzice najpierw działali jako koło w Towarzystwie Przyjaciół Dzieci, by stać się ostatecznie niezależnym stowarzyszeniem, które dzisiaj ma ponad 100 kół terenowych.
Świdnickie koło (najpierw TPD, a później PSOUU i PSONI) powstało z inicjatywy 13 rodziców w 1987 roku, wśród których byli m.in. Artur Bosak, Elżbieta Wegrzynowicz, Elżbieta Osiurak, Gabreila Maczuba, Teresa Baranowska, Maria Kowalska, Wiktor Grądziel i Stanisław Majka. – W tym czasie nie było w mieście rehabilitacji ruchowej, rewalidacji, rodzice byli pozbawieni wsparcia ze strony służb publicznych. – Wyręczyli służby wojewódzkie, samorządy – mówiła Ewa Kowalska. Wystarali się o obiekt na na rehabilitację przy ul. Kozara-Słobódzkiego, organizowali półkolonie, pikniki, zabawy choinkowe. Wyszukiwali neurologów, psychiatrów, rehabilitantów, psychologów. Krok po kroku tworzyli najpierw ośrodek rehabilitacyjno-wychowawczy, przekształcony w 2000 roku w Ośrodek Rehabilitacyjno-Edukacyjno-Wychowawczy. Ta placówka świętowała swoje 30-lecie. Kolejnymi krokami było stworzenie przed 24 laty Warsztatu Terapii Zajęciowej w Mokrzeszowie dla dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną. 19 lat temu powstał Środowiskowy Dom Samopomocy, a w 2017 Niepubliczne Przedszkole Specjalne. Z różnych form wsparcia korzysta obecnie 126 osób.
Najmłodsi i najstarsi podopieczni placówek stowarzyszenia nie tylko mają stałą, fachową pomoc w rehabilitacji, o którą dba 56 specjalistów i pracowników administracji oraz obsługi, ale także szanse na realizowanie swoich pasji na najróżniejszych warsztatach, podczas nagrywania własnych audycji w Radiu Sovo, zdobywania nowych doświadczeń i wrażeń podczas licznych wycieczek i wyjazdów wakacyjnych także poza granice Polski. Od trzech lat realizowany jest wyjątkowy projekt wsparcia z udziałem psów, osiołków, alpak, koni i kotów. Działa platforma self-adwokatów, samopomocowa platforma pozwalająca na wzajemne wsparcie dorosłym z niepełnosprawnością intelektualną. Od 24 lat PSONi organizuje Dni Godności, podczas których osoby z niepełnosprawnością intelektualną prezentują swoje pasje, talenty artystyczne, a radością żyią dzielą się z mieszkańcami Świdnicy podczas wydarzeń plenerowych.
Wyjątkowym projektem, o który walka trwała przez wiele lat, było stworzenie mieszkania treningowego, gdzie dorośli przy niewielkim wsparciu nabywają umiejętności samodzielnego życia. Takie mieszkanie od 2014 roku funkcjonuje przy ul. Żeromskiego, ale plany są znacznie szersze. Jak podczas gali poinformowała Ewa Kowalska, stowarzyszenie skutecznie sięgnęło po środki w ramach projektu „Samodzielność, aktywność, mobilność”, realizowanego przez PFRON. Pozyskano 5 milionów złotych, dzięki którym powstał projekt i jeszcze w tym roku ruszą prace przy budowie obiektu, w którym powstanie 10 samodzielnych mieszkań dla osób z głęboką niepełnosprawnością intelektualną, w których będą mogły zamieszkać, gdy zabraknie rodziców. Na parterze powstaną sale rehabilitacyjne, gabinety, jadalnia z kuchnią, ale każde mieszkanie też będzie wyposażone w aneks kuchenny. – Po nowym roku rozpoczniemy rekrutacje mieszkańców – zapowiedziała prezes Kowalska. Realizacja budynku ma kosztować 7,3 milionów złotych. Stowarzyszenie liczy na wsparcie UE, miasta, powiatu i darczyńców. Planem jest zakończenie inwestycji w listopadzie przyszłego roku.
Prawie trzygodzinna gala nie wystarczyła, by zaprezentować wszystkie dokonania rodziców i ich dzieci. Była jednak okazją, by zademonstrować niesłabnący entuzjazm i pokazać, jak bardzo stowarzyszenie jest potrzebne dla kolejnych pokoleń.
Podczas jubileuszu PSONI wyróżniło szczególnie zasłużone osoby „Fideliter et Constanter”, a w tym gronie znaleźli się Jolanta Dziekańska-Denes, Jadwiga Roniewska-Ciupiak, Katarzyna Walczak, Szymon Majcherczyk, Marta Kubisztal i Łukasz Zalas. Zarząd świdnickiego koła podziękował samorządowcom, przedstawicielom instytucji publicznych i prywatnych firm, szkołom, darczyńcom, pracownikom i współpracownikom, wręczając pamiątkowe dyplomy.
Na finał na wszystkich czekał imponujący tort i stół ze słodkościami.
Agnieszka Szymkiewicz
[email protected]
fot. mn, asz
