Niegdyś efektowny i tętniący życiem, a od trzynastu lat opustoszały i niszczejący z każdym kolejnym rokiem. Zabytkowy gmach byłego szpitala przy ulicy Westerplatte, z którym świdniczan łączy wiele wspomnień, przed dwoma laty znalazł nowego właściciela. Wrocławski developer zapowiedział przebudowę dawnej lecznicy na obiekt mieszkalny. Obecnie trwa oczekiwanie na rozpoczęcie prac remontowych. Historię szpitala postanowił tymczasem opisać pasjonat dziejów Świdnicy, Marian Twardowski.
Marian Twardowski przywołuje na łamach portalu „Świdnica – Moje Miasto”, że 16 maja 1859 roku do Świdnicy przybyła grupa trzech sióstr Elżbietanek. Lokal w kamienicy przy Langstrasse 251, obecnie przy ulicy Długiej 60, udostępnił im ksiądz kanonik Joseph Graupe, zaś siostry podjęły się realizacji głównej idei zgromadzenia sióstr św. Elżbiety, czyli niesienia samarytańskiej posługi ludziom bez względu na status i wyznanie. Pierwszy szpital Elżbietanek w Świdnicy został wzniesiony w latach 1890-1891. Powstał on przy kościele parafialnym, obecnej katedrze świdnickiej, a pierwsi pacjenci zostali przyjęci w styczniu 1892 roku.
– Zgromadzenie Sióstr św. Elżbiety Prowincji Wrocławskiej nosiło się zamiarem wybudowania w Świdnicy dużej nowoczesnej lecznicy. Jej projekt autorstwa dwóch wrocławskich architektów Franza Overkotta i Ottona Föhre był gotowy 27 lipca 1914 roku. Zachowane do naszych czasów rysunki architektoniczno-budowlane przedstawiają budynek w układzie korytarzowym z dwoma skrzydłami i częścią centralną – opisuje Twardowski. Pasjonat świdnickiej historii dotarł zarazem do rysunków architektonicznych przedstawiających rzuty kondygnacji budynku, obrazy budynku przeciętego w płaszczyźnie pionowej, rzut więźby dachowej i dachu, a także zewnętrzne ujęcie budynku. Również w 1914 roku zakupiona została działka pod budowę lecznicy przy ulicy Reichenbacherstrasse, obecnej Westerplatte. Ostatecznie pierwotny projekt nie doczekał się realizacji z powodu wybuchu I wojny światowej.
Jak wskazuje Twardowski, nowy projekt autorstwa Paula Fischera powstał pod koniec lat dwudziestych ubiegłego wieku. Historyk również w przypadku tego projektu dotarł do rysunków architektoniczno-budowlanych (pełen zbiór dostępny na portalu Świdnica – Moje Miasto). Ostatecznie kamień węgielny pod budowę lecznicy położono 27 października 1927 roku. Dysponujący 140 łóżkami szpital został ukończony w roku 1929 i był użytkowany przez Elżbietanki do zakończenia II wojny światowej.
Po wojnie władze polskie przejęły gmach przy Westerplatte, który przez następne 64 lata pełnił funkcję szpitala. 29 maja 2009 roku wszystkie oddziały szpitalne zostały przeniesione do nowo wybudowanego Regionalnego Szpitala Specjalistycznego „Latawiec” przy ulicy Leśnej. W roku 2011 Zgromadzenie Sióstr św. Elżbiety odzyskało swoją dawną własność. W dawnym szpitalu miał powstać Dom Seniora. Później plany te uległy zmianie, a Elżbietanki zdecydowały się obiekt sprzedać. W 2015 roku pojawił się inwestor, z którym nawet podpisano przedwstępną umowę, jednak do transakcji ostatecznie nie doszło.
Nieczynny od wielu lat i coraz bardziej zdewastowany budynek stał się miejscem spotkań bezdomnych. 6 października 2017 roku na poddaszu okazałego gmachu wybuchł pożar. Ogień objął 3/4 dachu i wywołał całkowite spustoszenie. Pomimo tragicznego stanu obiektu, konserwator zabytków nie wyraził zgody na rozbiórkę budynku, bowiem figuruje on w gminnym wykazie obiektów zabytkowych. Taka sama była opinia Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, do którego wpłynęło zażalenie na decyzję konserwatora. Szef resortu kultury wskazywał, że obiekt jest cenny dla substancji architektonicznej miasta i można go zrekonstruować. Zaznaczał przy tym, że zgodnie z planem zagospodarowania miasta dla tego obszaru obowiązuje nakaz utrzymania obiektu w dobrym stanie, zaś zapisy uchwały Rady Miejskiej jednocześnie zakazują przebudowy całego obiektu ingerującej w jego pierwotny kształt i charakter, docieplania zewnętrznego, czy też wymiany stolarki na niezgodną z historyczną.
W październiku 2019 roku Prowincja Wrocławska Zgromadzenia Sióstr św. Elżbiety sprzedała dawny szpital przedsiębiorcy z Wrocławia. W maju 2021 roku poinformowano, że wrocławska spółka Immobiliare Development uzyskała z wałbrzyskiej delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków pozytywną opinię dotyczącą opracowanej koncepcji remontu zabytkowego gmachu. Zaprezentowane zostały też wizualizacje, na których przedstawiono wizję tego, jak w przyszłości miałby wyglądać teren przy ulicy Westerplatte.
Zgodnie z przygotowaną koncepcją, w niszczejącym od lat gmachu miałyby powstać mieszkania, a na działce zostałyby wybudowane kolejne budynki mieszkalne. Koncepcja zakładała też kompleksowe zagospodarowanie terenu – miałyby powstać tam parkingi podziemne i zieleń towarzysząca. – Inwestor zakończył prace projektowe, jest na etapie pozyskiwania zezwoleń. Bardzo ważne jest to, że koncepcja zagospodarowania przygotowana została w ścisłej współpracy z konserwatorem zabytków – informował świdnicki magistrat.
4 listopada 2021 roku deweloper uzyskał pozwolenie na budowę zespołu czterech budynków wielorodzinnych oraz przebudowę istniejącego gmachu szpitalnego na mieszkania. Złożony przez spółkę Immobiliare Development wniosek został też uzgodniony z wojewódzkim konserwatorem zabytków.
/Świdnica – Moje Miasto, opr. mn/
fot. Dariusz Nowaczyński
