W tym roku przypada 230. rocznica uchwalenia Konstytucji 3 Maja – pierwszej w Europie i drugiej na świecie (po konstytucji Stanów Zjednoczonych) spisanej konstytucji. Z uwagi na sytuację epidemiczną oraz wprowadzone z jej powodu obostrzenia drugi rok z rzędu w Świdnicy zabraknie tradycyjnego świętowania. Jak trzeciomajowe uroczystości wyglądały w poprzednich latach?
3 maja 1791 roku Sejm Czteroletni po burzliwej debacie przyjął przez aklamację ustawę rządową, która przeszła do historii jako Konstytucja 3 Maja. Była drugą na świecie i pierwszą w Europie ustawą regulującą organizację władz państwowych, prawa i obowiązki obywateli. Celem ustawy rządowej miało być ratowanie Rzeczypospolitej, której terytorium zostało uszczuplone w wyniku I rozbioru przeprowadzonego przez Prusy, Austrię i Rosję w 1772 roku.
W pierwszych zdaniach dokumentu podkreślano jedność państwa, czego wyrazem miał być jeden rząd, skarb i armia. Artykuł pierwszy konstytucji potwierdzał dominującą rolę religii katolickiej. W drugim zaakcentowano pozycję szlachty, gwarantując jej przyznane dawniej przywileje. „Szlachtę za najpierwszych obrońców wolności i niniejszej konstytucyi uznajemy; każdego szlachcica cnocie, obywatelstwu i honorowi, jej świętość do szanowania, jej trwałość strzeżenia poruczamy, jako jedyną twierdzę ojczyzny i swobód naszych” – podkreślono w ustawie.
Artykuł trzeci dokumentu potwierdzał prawo mieszczan do samostanowienia w istotnych sprawach, posiadania ziemi oraz przyjmowania ich do stanu szlacheckiego. Artykuł czwarty utrzymywał poddaństwo chłopów wobec szlachty, przyjmując jednak włościan „pod opiekę prawa i rządu krajowego”, co gwarantowały umowy zawarte przez nich z właścicielami ziem. Przyznawano także wolność każdemu chłopu przybywającemu lub wracającemu po ucieczce, co miało zachęcać włościan z innych krajów do zamieszkania w Polsce.
Konstytucja ustanowiła trójpodział władzy. Władzę ustawodawczą miał stanowić dwuizbowy parlament, składający się z Sejmu – 204 posłów spośród szlachty i 24 plenipotentów miast – oraz Senatu, złożonego z biskupów, wojewodów, kasztelanów i ministrów pod przewodnictwem króla, o ograniczonej roli.
Funkcję wykonawczą miał sprawować król i odpowiedzialny przed Sejmem rząd, zwany Strażą Praw, który tworzył prymas oraz ministrowie policji, pieczęci (spraw wewnętrznych), skarbu, wojny i spraw zagranicznych. Król mógł powoływać ministrów, senatorów, biskupów, oficerów i urzędników, a podczas wojny był wodzem naczelnym armii. Rolę sądowniczą w państwie powierzano niezależnym trybunałom. Planowano reformę sądownictwa oraz utworzenie sądów ziemskich i miejskich, a także Trybunału Koronnego i sądów asesorskich.
Święto Konstytucji 3 Maja od lat świętowane było w Świdnicy podczas uroczystości na promenadzie przy ul. kard. Stefana Wyszyńskiego. W ich przygotowanie angażowali się harcerze, lokalny samorząd, młodzież z MDK, szkoły, organizacje kombatanckie, motocykliści, a także dwa zespoły taneczne, Krąg i Jubilat. Z uwagi na obowiązujące obostrzenia, które zostały wprowadzone w związku z epidemią koronawirusa, drugi rok z rzędu obchody święta odbywają się w zupełnie nowej formule. Ponownie zabraknie barwnych występów, przemówień, czy też wydarzeń kulturalnych i sportowych. W zamian, do świętowania będzie można dołączyć w przestrzeni wirtualnej. A jak świętowanie wyglądało w latach ubiegłych? Zobacz galerię!
/opr. mn/
