Spadek nie zawsze oznacza poprawę sytuacji materialnej, często jest uciążliwym kłopotem. Co zrobić, by nie odziedziczyć długów?
Oświadczenie o przyjęciu i odrzuceniu spadku, stwierdzenie nabycia spadku i dział spadku.
Śmierć członka rodziny wiąże się nie tylko z przeżyciami psychicznymi bliskich, ale także z koniecznością uregulowania stanu majątkowego osoby zmarłej. Sytuacja, w której właścicielem nieruchomości, wpisanym w księdze wieczystej, pozostaje osoba, która już nie żyje, nie może trwać wiecznie. Prawo oczywiście reguluje cały proces nabywania spadku po zmarłym przez uprawnione osoby. Jakie czynności należy w tym zakresie podjąć?
Każdy ze spadkobierców powinien w pierwszej kolejności podjąć decyzję, czy chce spadek przyjąć czy odrzucić. Jest to niezwykle istotne, gdyż spadkobierca ma jedynie 6 miesięcy, licząc od dnia dowiedzenia się o powołaniu do dziedziczenia (najczęściej jest to informacja o śmierci bliskiego lub informacja, że osoba powołana do spadku w pierwszej kolejności już spadek odrzuciła), na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku, jeżeli nie chce dziedziczyć po zmarłym. Oświadczenie można złożyć przed sądem bądź notariuszem. Osoba taka nie musi następnie wnosić o stwierdzenie nabycia spadku, a jedynie w przypadku, gdyby taka sprawa się toczyła, powinna powołać się na odrzucenie przez siebie spadku. Nie można zapomnieć, iż jeżeli osoba odrzuciła spadek, automatycznie w dalszej kolejności do dziedziczenia zostają powołane jej zstępni, bądź dalsi krewni, co powoduje konieczność odrzucenia spadku przez nie bądź w ich imieniu, jeżeli są niepełnoletni. W takiej sytuacji termin 6 miesięcy liczy się od dnia odrzucenia spadku przez powołanego w pierwszej kolejności do dziedziczenia (np. rodzica). Jeżeli chcemy przyjąć spadek, możemy w tym samym terminie złożyć oświadczenie o przyjęciu go wprost bądź z dobrodziejstwem inwentarza, co ma swoje znaczenie dla odpowiedzialności za długi spadkowe. Jeżeli nie złożymy żadnego oświadczenia w tym zakresie, wtedy przejmujemy spadek domyślnie z dobrodziejstwem inwentarza, co oznacza, iż odpowiadamy za długi spadkowe do wysokości wartości spadku.
Pierwszym krokiem, jaki potencjalny spadkobierca musi podjąć celem uregulowania sytuacji majątkowej po zmarłym, jest złożenie wniosku do sądu o stwierdzenie nabycia spadku. Postępowanie to służy ustaleniu kręgu spadkobierców i wysokości ich udziałów w majątku zmarłego. W tym postępowaniu nie ma znaczenia, jaki majątek pozostał po śmierci osoby, czy też co wchodzi w jego skład. Postępowanie jest konieczne, jeżeli chcemy rozporządzać pozostawionym przez zmarłego majątkiem. Warto pamiętać, iż taki sam skutek, jak postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, odnosi akt poświadczenia dziedziczenia sporządzony u notariusza.
Po uprawomocnieniu się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, bądź po sporządzeniu u notariusza aktu poświadczenia dziedziczenia, ustaleni spadkobiercy mogą przystąpić do podziału majątku pozostawionego przez zmarłego, zwanego działem spadku. Dopiero na tym etapie istotne jest ustalenie, co wchodzi w skład majątku pozostawionego przez spadkodawcę. Działu spadku można dokonać umownie bądź przed sądem, jednakże jeżeli spadek zawiera nieruchomość, jej podziału należy dokonać wyłącznie przed sądem albo u notariusza. Umowa sporządzona między spadkobiercami nie musi obejmować całego majątku, jednakże jeżeli sprawa toczy się przed sądem, organ ma obowiązek rozstrzygnąć o całości pozostawionego przez zmarłego majątku (chyba że przeciw temu przemawiają ważne względy), jak również z urzędu wyliczyć jego wartość. W praktyce dział spadku polega na przyznaniu własności poszczególnych elementów (głównie nieruchomości) konkretnym spadkobiercom, nakładając na nich obowiązek spłaty udziałów pozostałych spadkobierców.
Jak wynika z powyższego, spadkobiercy mają dwie możliwości podziału spadku po zmarłym, a zatem mogą to uczynić przed sądem bądź notariuszem. Zazwyczaj o wyborze konkretnej metody decydują czas trwania postępowań i ich koszty. Istotną rolę odgrywają także ustalenia między spadkobiercami. Zgodny projekt podziału spadku przyspiesza i ułatwia przebieg całego postępowania.
Paweł Zawadzki: ukończył aplikację prokuratorską w Prokuraturze Apelacyjnej w Poznaniu, a następnie zdał egzamin adwokacki. Od 6 lat jest członkiem Okręgowej Rady Adwokackiej w Wałbrzychu i prowadzi indywidualną praktykę adwokacką w Świdnicy.
