Najstarszy rzemieślnik w powiecie świdnickim liczy 97 lat i jeszcze do niedawna pracował w swoim zawodzie, wielu pracuje 50 lat i dłużej, kształcąc kolejne pokolenia. Cech Rzemiosł Różnych i Małej Przedsiębiorczości w Świdnicy świętował 5 grudnia 2025r. jubileusz 80-lecia organizacji. Uroczystość i bal w Starym Młynie stały się okazją do podsumowań, wspomnień, wręczenia odznaczeń i pamiątkowych statuetek.
Historia świdnickich cechów branżowych sięga średniowiecza. Wagę i siłę rosnącego przez wieki rzemiosła pokazały dwie zorganizowane w Świdnicy wystawy – z 1882 i 1911 roku. Po tej drugiej, która ściągnęła do miasta pół miliona zwiedzających pozostał Park Centralny i żelbetowy most.
Po zakończeniu II wojny światowej polscy osadnicy zaczęli przejmować piekarnie, cukiernie, małe zakłady i tworzyć nową, okupioną ciężką pracą i walką z ograniczającym prywatną działalność systemem w PRL-u . Początkowo zakłady rzemieślnicze były zgrupowane w cechach branżowych, następnie strukturę branżową zastąpiono terytorialną opartą na powiatach, która zachowała się do czasów obecnych.
W Cechu zrzeszeni byli piekarze, cukiernicy, fryzjerzy, krawcy, fotografowie, a także kołodzieje – przedstawiciele zawodu, po którym już nie ma śladu. Mimo dominacji dużych firm, są dziedziny usług i produkcji, których żadna sieć nie zastąpi. Mieszkańcy nadal wybierają lokalne pieczywo i wyroby cukiernicze, chętnie korzystają z usług małych firm i lokalnej, rodzimej gastronomii.
Cech jest aktywnie zaangażowany w kształcenie uczniów w rzemiośle. W roku szkolnym 2024/2025 w rejestrach Cechu odnotowano, że ogółem w zawodach w zawodach rzemieślniczych na terenie powiatu świdnickiego kształci się 316 uczniów – pracowników młodocianych. Pracodawcami tej grupy jest 111 rzemieślników – członków Cechu według stanu na dzień 31.12.2024 r. Aktualnie Cech zrzesza 126 członków i odgrywa kluczową rolę w integracji lokalnego środowiska rzemieślniczego, reprezentuje jego interesy i wspiera rozwój przedsiębiorczości.
Jubileusz zgromadził wielu gości, wśród których byli m.in. marszałek województwa dolnośląskiego Paweł Gancarz, prezes Dolnośląskiej Izby Rzemieślniczej Zbigniew Ładziński, duszpasterz rzemiosła świdnickiego ks. Rafał Kozłowski, starsi Cechów z Bielawy, Dzierżoniowa, Kłodzka i Wałbrzycha, dyrektorzy szkół rzemieślniczych, zarząd świdnickiego Cechu i honorowi członkowie. Przybyłych na uroczystość witał starszy Cechu Bogdan Fornal, a jubileusz poprowadziła dyrektorka Świdnickiego Ośrodka Kultury Bożena Kuźma.
Życzenia rzemieślnikom złożył m.in. biskup świdnicki Marek Mendyk, który przypomniał, że św. Józef też był „prywaciarzem”. Upominki przekazali samorządowcy, marszałek Paweł Gancarz, prezydent Świdnicy Beata Moskal-Słaniewska, burmistrz Żarowa Przemysław Sikora i wójt Marcinowic Stanisław Leń. Prezydent Świdnicy zwierzyła się, że rzemiosło jest bliskie jej sercu m.in. za sprawą dziadka, który był masarzem.
Jubileusz stał się okazją do wyróżnienia nestorów rzemiosła w powiecie świdnickim. Statuetki z grawerem: „Za 50 lat pracy na rzecz Rzemiosła z wyrazami uznania – Cech Rzemiosł Różnych w Świdnicy. 5 grudnia 2025 roku.” otrzymali Bogusława Dębska, Irena Eulenfeld, Cukiernia S.S.Chojeccy – Stanisław Chojecki, Cukiernia „Łukowa” S.C..
W sposób szczególny członkowie Cechu uhonorowali 97-letniego mistrza fryzjerstwa ze Strzegomia Mariana Teodorczyka, wręczając statuetkę ze szczególną dedykacją „Dla Mariana Teodorczyka Najstarszego Rzemieślnika z wyrazami najwyższego szacunku Cech Rzemiosł Różnych w Świdnicy”. Ze względu na stan zdrowia nestor nie mógł uczestniczyć w jubileuszu, a statuetka zostanie mu przekazana rzez delegację Cechu.
Najwyższe odznaczenie rzemieślnicze, Szablę Kilińskiego, odebrał Andrzej Bartczyszyn (branża budowlana), srebrny medal „Za zasługi dla rzemiosła polskiego” im.Jana Kilińskiego otrzymała Agnieszka Sączawa-Kwiatkowska (branża gastronomiczna).
– W naszej historii dolnośląskiej mamy 174 tysiące mistrzów i 46 tysięcy czeladników. To jak spore miasto! Tylko w tym roku egzaminy zdało 2 tysiące czeladników. Nasze dyplomy są uznawane w całej Unii Europejskiej, choć wolałbym, by nasi fachowcy zostawali w kraju – podkreślał prezes Dolnośląskiej Izby Rzemieślniczej. – Dzisiaj młodzi mniej garną się do Cechu, ale mamy bardzo wielu uczniów. I wciąż jesteśmy bardzo potrzebni – dodał starszy Cechu w Świdnicy.
Głównym organizatorem jubileuszu był Andrzej Bartczyszyn.
/red./
fot. Michał Nadolski
Krótka historia Cechu Rzemiosł Różnych i Małej Przedsiębiorczości w Świdnicy:rzemiosła świdnickiego ks. Rafał Kozłowski
9 VIII.1945 r. Utworzenie Stowarzyszenia Kupców, Rzemieślników i Przemysłowców Polskich z siedzibą przy ul. Żeromskiego 10. Członkami – założycielami byli: Władysław Styła, Tadeusz Puchała, Feliks Szczęśniak i Antoni Wiciński, którzy weszli w skład pierwszego zarządu Stowarzyszenia. W dwa miesiące później z SKRiPP wyodrębniły się oddzielne organizacje kupców i rzemieślników.
9 IX.1945 r. Stowarzyszenie Kupców, Rzemieślników i Przemysłowców wybrało nowy Zarząd w składzie: Jan Korny (prezes), Piotr Taranek (wiceprezes), Antoni Wiciński (sekretarz), Bolesław Jańczak (skarbnik), Rudolf Raczka (gospodarz), Mieczysław Pogorzelski, Jan Pic de Replonge, Władysław Wolak, Stefan Olech, Ratajczyk i Skitek.
8 X.1945 r. Utworzony zastał Powiatowy Związek Cechów, którego władze stanowili: Władysław Styła (prezes), Feliks Szczęśniak (wiceprezes) i Bohdan Gorzkowski (kierownik biura). Jednocześnie powstały dwa cechy: rzeźników wędliniarzy (starszy cechu – W. Styła, podstarszy – Marian Gniot, sekretarz – Jan Jędras, skarbnik – Marceli Łaniecki) oraz piekarzy i cukierników (starszy cechu – Tadeusz Puchała, podstarszy – Franciszek Szynalski, skarbnik – Franciszek Hajda, sekretarz – Jan Sobczyk).
01.11.1945 – otwarcie zakładu rzemieślniczego – cukiernia-piekarnia Władysław Chojecki, zmarły w 1984 r. – ul. Długa 68 Świdnica. Przekazana uczniowi Stanisławowi Chojeckiemu przez żonę 1. właściciela Stefanię Chojecką. (1975 uczeń i pracownik, od 2000 współwłaściciel). Zostały oryginalne receptury, w tym słynne rogaliki kruche.
1945 – powstają cechy branżowe :
Cech Rzeźników i Wędliniarzy (starszy – Władysław Styła,
podstarszy – Marian Gniot, sekretarz – Jan Jędras, skarbnik – Marceli Łaniecki),
Cech Piekarzy i Cukierników (starszy – Tadeusz Puchała,
podstarszy – Franciszek Szynalski, sekretarz – Jan Sobczyk, skarbnik – Franciszek Hajda).
2 IX.1951 r. Ogólne zebranie informacyjne rzemieślników z miasta i powiatu w lokalu Biura Cechów przy pl. Wojska Polskiego 1. Porządek dzienny obejmował m.in.: referat na temat „Cele i zadania polskiego rzemiosła na tle realizacji Planu Sześcioletniego oraz związane z tym rozszerzone zadania Izb Rzemieślniczych i organizacji cechowych” oraz sprawozdanie z wyników subskrypcji Narodowej Pożyczki Rozwoju Sił Polski.
17 XI.1953 r. Przekształcenie Powiatowego Związku Cechów w Cech Rzemiosł Różnych. Jego komisaryczny zarząd, powołany przez Prezydium WRN we Wrocławiu stanowili: Mateusz Holka (starszy cechu) krawiec, Tadeusz Puchała (podstarszy) cukiernik, Józef Kowalek (sekretarz) i Franciszek Rzeszutko (skarbnik).
21 III.1960 r. Walne Zgromadzenie Cechu Rzemiosł Różnych w świetlicy własnej przy ulicy 1 Maja 7, poświęcone wyborom delegatów na zebranie wyborcze Izby Rzemieślniczej we Wrocławiu. Starszym Cechu był wówczas Mateusz Holka, a kierownikiem biura Janina Glondalska.
12.1960 r. Cech Rzemiosł Różnych otrzymał własny sztandar. Zarząd Cechu stanowili wówczas: Mateusz Holka (starszy Cechu), Stanisław Wojtasik i Władysław Smyczyński (podstarsi), Janina Wandycz (sekretarz) oraz Władysław Styła (skarbnik). Przewodniczącym Komisji Rewizyjnej był Aleksander Michalski, przewodniczącym Sądu Cechowego W. Smyczyński, kierownikiem biura J. Glondalska.
W 1947 roku struktura zakładów rzemieślniczych w Świdnicy i powiecie świdnickim przedstawiała się następująco :
Piekarze – 90 zakładów
Rzeźnicy i wędliniarze – 83 zakłady
Krawcy – 49 zakładów
Skórnicy – 82 zakłady
Fryzjerzy – 46 zakładów
Fotografowie – 13 zakładów
Stolarze – 29 zakładów
Kołodzieje – 11 zakładów
W czasach bardziej współczesnych starszym świdnickiego Cechu zostaje Edward Czerniec, pełni on także funkcję Prezesa Izby Rzemieślniczej w Świdnicy. Za swoje zasługi dla rzemiosła Edward Czerniec został odznaczony najwyższym honorowym odznaczeniem rzemieślniczym „Szablą Kilińskiego”, Złotym Krzyżem Zasługi oraz specjalnym wyróżnieniem – tytułem „Nestor Biznesu Lokalnego” w 2018 roku, zmarły w 2021 r.
Następnie starszym Cechu zostaje wybrany Leon Sikora, znany świdnicki cukiernik. Większość Świdniczan pamięta wyśmienite lody, od lat wykonywane według starej receptury. Dla tych co zapomnieli Cukiernia ” Krasnal” ul. Komunardów, Starszy Cechu w latach 2002-2006, zmarły w 2014 roku.
Po jego rezygnacji ster rzemieślniczej organizacji obejmuje ówczesny podstarszy Zbigniew Kowalski – branża piekarska, a w wyniku wyborów na Walnym Zgromadzeniu w 2006 roku starszym Cechu zostaje Irena Trzcińska – współwłaściciel cukierni „Łukowa” w Świdnicy. Funkcje tą pełni aż do śmierci. Rodzina, rzemieślnicy, przyjaciele i wielu wiernych klientów pożegnało Irenę Trzcińską – współwłaścicielkę Cukierni Łukowa, która przez ponad 13 lat pełniła funkcję Starszego Cechu Rzemiosł Różnych w Świdnicy – zmarła w 2019 r. Irenka, nasza przyjaciółka, która tyle wnosiła do zarządu Dolnośląskiej Izby Rzemieślniczej, była osobą niesamowicie twórczą, osobą, która miała pomysły, osobą konsekwentną i przez wszystkich lubianą – mówił Prezes Zbigniew Ładziński na uroczystości odsłonięcia muralu poświęconego pamięci jej męża Romana Trzcińskiego, także bardzo zasłużonego dla świdnickiego rzemiosła – zmarły w 2021 roku. Po jej odejściu Starszym Cechu zostaje ówczesny podstarszy Bogdan Fornal – branża motoryzacyjna, dziś to właśnie Bogdan Fornal kontynuuje dzieło swoich poprzedników, dbając o rozwój świdnickiego rzemiosła i pielęgnując jego tradycje. W skład zarządu w kadencji 2024-2028 wchodzą: Bogdan Fornal – Starszy Cechu, Maria Ciarkowska – Podstarszy Cechu, Andrzej Bartczyszyn – Podstarszy Cechu, Bogusława Dębska – Sekretarz Zarządu, Jerzy Kirklo – Skarbnik, Paweł Florian – Członek, Anna Jaśkiewicz – Członek, Zbigniew Manugiewicz – Członek
Najstarszym, do niedawna czynnym zawodowo rzemieślnikiem jest nestor strzegomskiego fryzjerstwa Marian Teodorczyk, który liczy 97 lat. Do grona najdłuższych stażem rzemieślników,także fryzjerek, zaliczamy panie: Stanisławę Ćwik ze Strzegomia, oraz Bogusławę Dębską ze Świdnicy. Bogusława Dębska – społeczniczka, mistrzyni fryzjerstwa, współzałożycielka Uniwersytetu Trzeciego Wieku, aktywnie działająca na rzecz świdnickiego rzemiosła, od 37 lat członek Cechu Rzemiosł Różnych i Małej Przedsiębiorczości, wieloletni członek zarządu Cechu, ceniony nauczyciel zawodu, w 2012 r. uzyskała tytuł Nestora Biznesu Lokalnego.
W 1978 roku Cech otrzymał w użytkowanie wieczyste (na 100 lat) budynek po byłym przedszkolu prowadzonym przez siostry zakonne przy ul. Budowlanej w Świdnicy. Budynek wymagał remontu i adaptacji, który rzemieślnicy przeprowadzili własnym nakładem pracy i korzystając z własnych zasobów finansowych. W ostatnich 20 latach w budynku tym poczyniono szereg inwestycji i remontów wykorzystując własne środki finansowe oraz dotacje otrzymane z Narodowego Instytutu Wolności i Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. Z najważniejszych przedsięwzięć wymienić trzeba wymianę okien w budynku Cechu, remont pomieszczeń biura Cechu, wymianę pokrycia dachowego w budynku, montaż instalacji fotowoltaicznej, klimatyzacji i pompy ciepła, zakup sprzętu biurowego. W latach 90-tych Cech zakupił od miasta budynek byłej szkoły podstawowej przy ul. Wałbrzyskiej z przeznaczeniem na szkołę rzemieślniczą. Obecnie budynek jest wynajmowany podmiotowi prywatnemu, który nadal prowadzi tam szkołę rzemiosła.
