Trwa walka o ocalenie jednego z najstarszych dworców kolejowych w Europie – zabytkowego obiektu w Jaworzynie Śląskiej, który powstał przy okazji budowy linii kolejowej łączącej Wrocław ze Świebodzicami.
Historia dawnego jaworzyńskiego dworca sięga 1843 roku. – Kolej Świebodzicka zaczynała się we Wrocławiu na specjalnie wybudowanym dworcu, a kończyła się w Świebodzicach. Budowa tej linii sprawiła, że wyrosło na Śląsku nowe miasto – Jaworzyna Śląska i przepiękny dworzec kolejowy będący chlubą tego nowego miasta. Cała linia z Wrocławia do Świebodzic o długości 57,445 km kosztowała natomiast 1 mln 724 tys talarów – opowiadają pracownicy jaworzyńskiego Muzeum Kolejnictwa. Pierwszy przejazd z udziałem oficjeli miał miejsce 28 października 1843 roku, a dzień później zaczęły się regularne kursy.
O wyjątkowości kolejowego miasta i jego dawnego dworca pisali w jednej z publikacji prezes Fundacji Ochrony Dziedzictwa Przemysłowego Śląska, Piotr Gerber, fundator i założyciel muzeum w Jaworzynie Śląskiej oraz Arkadiusz Förster. – Nie ma w Polsce drugiego takiego miasta, jak Jaworzyna Śląska, gdzie cała zabudowa została podporządkowana układowi torów kolejowych. Najważniejszą budowlą w mieście był dworzec kolejowy, a rytm życia mieszkańców wyznaczały przyjazdy i odjazdy pociągów. […] Można powiedzieć, że tutejszy dworzec kolejowy pełnił funkcję podobną do tego, jaką w średniowiecznych miastach pełnił rynek. To tutaj skoncentrowane było całe życie mieszkańców. Na dworcu i w jego najbliższym sąsiedztwie odbywał się nie tylko ruch pasażerski, ale też transport, noclegi, handel, gastronomia – przedstawiali kolejową historię miasta Piotr Gerber i Arkadiusz Förster.
– Było to możliwe ponieważ powstała w 1843 roku stacja w Jaworzynie Śląskiej składała się m.in. z dużego dworca kolejowego z zegarem, w którym mieściły się biura personelu techniczno-administracyjnego, z umeblowanej sali recepcyjnej, restauracji, apartamentów, peronu dla podróżnych, budynku dla lokomotyw parowych, wagonowni, szopy na koks, ujęć wody, w tym żurawia wodnego, budynku nadzorcy budowlanego i strażników oraz stajni dla koni, które były niezbędne do utrzymywania połączenia pocztowego pomiędzy Jaworzyną Śląską i innymi miejscowościami – wyjaśniali autorzy.
Aż trudno uwierzyć, że kolejowy gmach o tak bogatej przeszłości i pełniący przez lata tak istotną rolę w życiu Jaworzyny Śląskiej, współcześnie można określić jedynie mianem ruiny. Od około 20 lat dworzec stoi opuszczony. Jego stan jest katastrofalny. Od zapomnienia i całkowitej degradacji obiekt próbuje ocalić Muzeum Przemysłu i Kolejnictwa na Śląsku w Jaworzynie Śląskiej oraz Fundacja Ochrony Dziedzictwa Przemysłowego Śląska, która zarządza m.in. jaworzyńską placówką muzealną. Do tej pory wielokrotnie podejmowano rozmowy z różnymi instytucjami, jednak jedną z największych przeszkód na drodze do ocalenia dworca okazywały się kwestie finansowe, przerastające możliwości pojedynczych podmiotów.
O podjęcie działań mających na celu uratowanie historycznego dworca, będącego dawniej wizytówką miasta, w październiku 2018 roku apelowali uczestnicy akcji #ratujemydworzec, która odbyła się przy okazji świętowania 175. rocznicę uruchomienia pierwszego połączenia kolejowego między Wrocławiem i Świebodzicami. Na peronie jaworzyńskiej stacji zjawiło się wówczas niemal 200 osób – mieszkańców, miłośników kolei, samorządowców i parlamentarzystów. Kilka miesięcy później pojawiło się pierwsze światełko w tunelu, dające nadzieję na ocalenie obiektu. – 17 kwietnia 2019 roku Dolnośląski Wojewódzki Konserwator Zabytków wydał decyzję w sprawie wpisania do rejestru zabytków budynku dworca w Jaworzynie Śląskiej. W ten sposób jeden z najstarszych dworców kolejowych w Polsce i jednocześnie jeden z najcenniejszych zabytków architektury kolejowej objęty został ochroną prawną – informowali przedstawiciele Fundacji Ochrony Dziedzictwa Przemysłowego Śląska.
Od decyzji konserwatora wkrótce miną dwa lata. Jakie są obecnie szanse na przeprowadzenie remontu zabytkowego gmachu lub podjęcie innych działań ratunkowych przez zarządzającą obiektem spółkę Polskie Koleje Państwowe? – Budynkiem, który obecnie pełni funkcję obsługi podróżnych jest nowy dworzec w Jaworzynie Śląskiej, który przeszedł modernizację kilka lat temu. Były budynek dworca w Jaworzynie Śląskiej, znajdujący się na międzytorzu, nie jest obiektem czynnym, a wyłączonym z eksploatacji, w związku z tym nie mamy planów jego modernizacji w najbliższych latach. Oczywiście, jeśli znalazłyby się podmioty czy instytucje zainteresowane zagospodarowaniem niniejszego obiektu jesteśmy otwarci na rozmowy – mówi Bartłomiej Sarna z PKP S.A.
Zapewnia przy tym, że dawny budynek dworca w Jaworzynie Śląskiej jest obecnie zabezpieczony przed dostępem osób postronnych. – W sytuacji, gdy zabezpieczenia zostają uszkodzone na skutek np. aktów wandalizmu są one niezwłocznie naprawiane. Staramy się na tyle często sprawdzać niniejszy budynek, żeby przeciwdziałać tego rodzaju sytuacjom – dodaje Sarna.
Michał Nadolski
[email protected]
zdjęcia wnętrza dworca: Muzeum Techniki w Jaworzynie Śląskiej
