W nocy z soboty na niedzielę wracamy do czasu zimowego

W nocy z soboty na niedzielę zmieniamy czas z letniego na zimowy, dzięki czemu będziemy spali o godzinę dłużej. 27 października nad ranem wskazówki zegarów cofniemy z godz. 3.00 na godz. 2.00. Do czasu letniego wrócimy w marcu przyszłego roku.

W całej Unii Europejskiej do czasu zimowego wraca się w ostatnią niedzielę października, a na czas letni przechodzi się w ostatnią niedzielę marca. Mówi o tym obowiązująca bezterminowo dyrektywa UE ze stycznia 2001 roku. W Polsce zmianę czasu reguluje rozporządzenie prezesa Rady Ministrów – ostatnie zostało wydane na początku listopada 2016 roku. Przedłuża ono stosowanie czasu letniego i zimowego do 2021 roku. Być może nie będzie już jednak potrzeby wydawania analogicznego rozporządzenia.

W marcu 2019 roku Parlament Europejski opowiedział się za zniesieniem zmiany czasu. Europosłowie chcą, aby zmiana czasu w ostatnią niedzielę marca 2021 roku była ostatnią zmianą w tych krajach UE, które wybiorą na stałe „czas letni”. Te, które wolą zachować „czas zimowy”, mogłyby zmienić wskazówki zegara po raz ostatni w ostatnią niedzielę października 2021 roku.

Na ostateczny kształt przepisów będzie jednak trzeba poczekać, bo stanowisko PE będzie przedmiotem negocjacji, a wśród państw członkowskich UE nie ma aktualnie jednoznacznego stanowiska, ani co do rezygnacji ze zmian czasu, ani co do wyboru opcji czasu, ani co do zmiany czy wyboru konkretnej strefy czasowej lub grupy stref czasowych.

Co mogłoby przynieść przyjęcie stałego czasu letniego lub zimowego?

Główny Urząd Miar stworzył opracowanie, dzięki któremu można zapoznać się z potencjalnymi skutkami przyjęcia na stałe czasu letniego lub zimowego w okresie zimowym czy letnim:

Bezpieczeństwo w ruchu drogowym, w tym pieszych i rowerzystów

• ciemny poranek: gorsza widoczność, zwiększenie ryzyka wypadków i kolizji w godzinach wzmożonego ruchu porannego,
• ciemny wieczór: gorsza widoczność w okresie zmierzchu – zwiększenie ryzyka wypadków i kolizji w okresie powrotów do domu.

Drobna przestępczość

• późniejszy okres zmierzchu: mniejsze ryzyko kradzież i włamań do domów jednorodzinnych (następują najczęściej w okresie zmierzchu przed powrotem do domu właściciela lub w nocy w czasie nieobecności),
• mniejszy ruch w okresie zmierzchu: mniejsze ryzyko drobnych kradzieży i rozbojów.

Zawody wykonywane na świeżym powietrzu (budownictwo, rolnictwo, leśnictwo)

• jaśniejszy poranek: wykonywanie pracy przy naturalnym oświetleniu od godzin porannych,
• ciemny poranek lub ciemne wczesne popołudnie: konieczność stosowania sztucznego oświetlenia (np. budownictwo), niektóre prace wykonywane wyłącznie przy naturalnym oświetleniu, stałe lub zmienne godziny rozpoczęcia pracy w ciągu roku.

Dzieci i młodzież szkolna (przedszkola, szkoły)

• ciemny poranek: pokonywanie przez dzieci drogi do szkoły jeszcze w nocy, w okresie ograniczonej widoczności (dotyczy zwłaszcza terenów wiejskich),
• ciemny poranek: konieczność stosowania sztucznego oświetlenia w salach i klasach w godzinach porannych,
• poranki: wzmożony ruch dzieci i młodzieży do szkół.

Turystyka, rekreacja, muzea, obiekty kultury

• późniejszy wieczór (dłuższe popołudnie z naturalnym światłem): dłuższe godziny otwarcia muzeów i obiektów kultury, wypożyczalni sprzętu turystycznego (np. kajaki, narty, rowery),
• późniejszy wieczór (dłuższe popołudnie z naturalnym światłem słonecznym): większa aktywność na świeżym powietrzu, wzmożona rekreacja, czynny wypoczynek,
• dłuższe popołudnia z naturalnym światłem: wzmożony ruch turystyczny (hotele, agroturystyka).

Hotel, mała gastronomia

• dłuższe popołudnie z naturalnym światłem: dłuższe godziny otwarcia obiektów małej gastronomii, handlu na świeżym powietrzu (targi, bazary, stragany).

Rozkłady jazdy, komunikacja, podróże

• w okresie zmiany czasu godzinne przestoje lub opóźnienia,
• okres bezpośrednio po zmianie czasu: zwiększone ryzyko pomyłki (np. na skutek nieprzestawienia zegarka).

Zdrowie

• dłuższe popołudnie z naturalnym światłem: większa aktywność na świeżym powietrzu, zdrowszy tryb życia,
• okres niedoboru światła słonecznego: zwiększone ryzyko wystąpienia depresji (fotodepresja),
• więcej naturalnego światła: lepsze samopoczucie, mniejsze ryzyko depresji,
• ciemne poranki: trudniejsze warunki dotarcia do pracy, szkoły, trudniejsze warunki jazdy – zwiększone ryzyko spóźnienia – pośpiech – zwiększony stres,
• wiosenna zmiana czasu („krótsza” noc): zwiększony stres dla osób pracujących w niedzielę,
• okres bezpośrednio po zmianie czasu: utrudnienie dla osób starszych, chorych, niepełnosprawnych (przyzwyczajenie do regularnego rytmu dnia).

Zużycie energii

• ciemne poranki i ciemne wieczory: konieczność stosowania sztucznego oświetlenia (dotyczy również w wielu przypadkach oświetlenia ulicznego włączanego okresowo w godzinach wieczornych i porannych, np. na terenach wiejskich),
• im lepsze dopasowanie godzin aktywności społeczeństwa do naturalnego światła, tym mniejsza konieczność stosowania dodatkowego oświetlenia.

Automatyczne zmiany czasu w urządzeniach

• w niektórych urządzeniach (np. zegarki elektroniczne, niezaawansowane systemy odmierzające czas) wymuszona konieczność „ręcznej” korekty godziny w momencie zmiany czasu,
• w niektórych systemach i urządzeniach, posiadających zaimplementowane algorytmy zmieniające godzinę zgodnie z przyjętymi dotychczas regułami: po zmianie reguł możliwość wystąpienia problemów – konieczność zmiany konfiguracji, aktualizacji oprogramowania lub wymiany urządzenia na nowe – możliwe dodatkowe koszty.

Zwierzęta domowe i hodowlane

• dwukrotna w ciągu roku zmiana czasu może wywołać okresowo sytuacje stresowe u zwierząt hodowlanych lub domowych, które są poddawane rutynowym czynnościom dobowym (np. karmienie zwierząt, udój krów, wyprowadzanie zwierząt domowych o stałej godzinie na spacer) – konieczność przesunięcia rytmu dnia o 1 godzinę.

Uwarunkowania geograficzne

• najkrótszy dzień w Polsce, rozumiany jako okres od wschodu do zachodu słońca, trwa około 8 godzin, a najdłuższy dzień – około 16 godzin,
• między wschodem a zachodem Polski jest różnica około 10° długości geograficznej, co odpowiada na obszarze Polski maksymalnej różnicy czasu wschodu (zachodu) słońca ok. 40 minut,
• przez Polskę przechodzi południk 15 E, z którym związana jest strefa czasowa UTC + 1 h (CET – Central European Time – czas środkowoeuropejski),
• stosowanie czasu letniego w Polsce przez cały rok prowadziłoby do około 3-miesięcznego dodatkowego okresu (od ok. 10 listopada do ok. 15 lutego) z dłuższymi ciemnymi porankami niż obecnie w dniu, kiedy słońce wschodzi najpóźniej (ok. 22 grudnia),
• całoroczne stosowanie czasu zimowego w Polsce prowadziłoby do sytuacji, gdy nawet najpóźniejszy zachód słońca (ok. 22 czerwca) byłby wcześniejszy od ok. 100 obecnych zachodów (w okresie od ok. 2 maja do 14 sierpnia) przy stosowaniu czasu letniego w okresie letnim.

Uwarunkowania kulturowe i historyczne

• środek okresu naturalnego światła przypada na ok. godz. 12 czasu słonecznego,
• środek aktywności osoby dorosłej przypada na ok. godz. 14 czasu oficjalnego/urzędowego (przy założeniu rozpoczynania dnia ok. godz. 6 i kończeniu dnia ok. godz.22),
• naturalnym czasem, do którego dopasowana została organizacja dnia w Polsce (funkcjonowanie różnych instytucji, urzędów, szkół, sklepów, zakładów pracy,…), jest czas słoneczny wg południka 15 E, przyjęty oficjalnie przez Polskę od 1922 roku,
• choć Polska i Francja przyjęty tę samą strefę czasową (wg południka 15 E), to we Francji dzień pracy (godziny rozpoczęcia pracy szkół, urzędów, instytucji, itp.) rozpoczyna się średnio o 1 h później niż w Polsce – w obu krajach organizacja dnia pracy pozostaje dopasowana do naturalnego światła,
• organizacja dnia pracy ma charakter szeregu powiązań i zależności (funkcjonowanie komunikacji, szkół, przedszkoli, żłobków, godziny otwarcia sklepów, urzędów, instytucji, obiektów kultury, pora nocna i dzienna wg kodeksu pracy, dostępność usług, …) – zmiana organizacji jednego z tych elementów może pociągać za sobą konieczność zmiany innych,
• w Polsce był stosowany czas zwykły (zimowy) przez cały rok, natomiast nigdy nie stosowano czasu letniego w okresie zimowym,
• w czasie II wojny światowej Stany Zjednoczone wprowadziły na stałe czas letni, tzw. „war time”, a po zakończeniu II wojny światowej wróciły do regularnego odwoływania i wprowadzania czasu letniego,
• w latach 1968-1971, Wielka Brytania w ramach eksperymentu okresowo zrezygnowała z wprowadzania czasu letniego dla porównania z okresem, kiedy czas letni był regularnie wprowadzany i odwoływany, i po uzyskaniu wstępnych wyników eksperymentu powróciła do regularnych zmian czasu,
• Rosja w 2011 roku zrezygnowała z odwoływania czasu letniego (zgodnie z głosem opinii publicznej), a w roku 2014 na stałe odwołano czas letni wprowadzając czas zimowy (po odwróceniu się głosów opinii publicznej).

/PAP, GUM, opr. mn/