Niezauważenie w mieście przeszła 125 rocznica śmierci wybitnego astronoma ze Świdnicy Carla Theodora Roberta Luthera. Obok żyjącej w XVII wieku Marii Kunic, Luther był jednym z najwybitniejszych, światowej sławy astronomów, związanych ze Świdnicą. Uznanie w świecie naukowym zdobył odkrywając aż 24 nieznane planetoidy, ustanawiając zresztą w tym względzie rekord, zważywszy na prymitywne jeszcze w ówczesnym czasie metody obserwacji.
Ojciec przyszłego astronoma August Luther urodził się 2 listopada 1790 roku w Schönebeck (k. Magdeburga). Z wykształcenia był prawnikiem i pracował w Królewskim Sądzie w Berlinie. Brał udział w wojnie z Napoleonem w latach 1813-1815, służąc najpierw w 3. Pułku Piechoty Prus Wschodnich (3. Ostpreussischen Infanterie-Regiment), a następnie w 2. Westfalskim Pułku Landwery (2. Westfälischen Landwehr-Regiment), zdobywając Krzyż Żelazny i patent oficerski. W czerwcu 1815 roku podczas ataku na wioskę Saint Amand (preludium słynnej bitwy pod Ligny) stracił prawą rękę. Zwolniony z wojska w stopniu kapitana otrzymał państwową rentę i osiadł w Świdnicy w styczniu 1817 roku, zajmując się handlem solą. W Świdnicy poznał Wilhelminę von Ende, z którą ożenił się w październiku 1818 r. Ze związku tego 16 kwietnia 1822 r. urodził się ich jedyny syn, przyszły astronom.
Dzieciństwo Karol Teodor Robert Luther spędził w Świdnicy, uczęszczając do miejscowego gimnazjum w latach 1831-1841. Po zdaniu egzaminów w latach 1841-1843 studiował na Uniwersytecie Wrocławskim, a następnie w okresie od 1843 do 1848 na Uniwersytecie w Berlinie – filozofię, matematykę i astronomię. W tym czasie, 10 marca 1844 r. po długiej i ciężkiej chorobie zmarł jego ojciec i od tej pory opiekę nad młodym Karolem Teodorem Robertem Lutherem wraz z finansowaniem jego studiów przejął jego wuj, tajny radca William Luther.
Od 1847 roku młody astronom pracował w berlińskim obserwatorium astronomicznym, angażując się w prace nad matematycznymi obliczeniami, m.in. torów lotu komet, które były publikowane w latach 1848-1849 w Berlińskim Roczniku Astronomicznym (Berliner Astronomischen Jahrbücher). Dwa lata później w 1851 roku został dyrektorem obserwatorium astronomicznego w Bilk, na przedmieściach Düsseldorfu, w którym pracował do swojej śmierci. W Düsseldorfie Karol Teodor Robert poznał Karolinę Märcker, z którą się ożenił w 1859 roku i ze związku z którą urodził się jedyny syn astronoma Wilhelm (1860-1937).
W Düsseldorfie astronom rodem ze Świdnicy poświęcił się badaniom planetoid, dla których w wielu przypadkach udało mu się wyliczyć ich dokładne orbity. Efektem tej pracy było odkrycie w ciągu 38 lat aż 24 planetoid. Pierwszą Karol Teodor Robert Luther odkrył 17 kwietnia 1852 roku i nazwał ją Thetis, ostatnią 20 lutego 1890 roku i nazwał Glauke.
Dokonania astronoma ze Świdnicy są tym donioślejsze, że w XIX wieku metody obserwacji astronomicznych były jeszcze stosunkowo prymitywne. Luther miał do dyspozycji teleskop soczewkowy o ogniskowej 1800 mm. Dopiero w 1877 roku udało mu się zdobyć teleskop o nieco lepszych parametrach. W uznaniu swoich zasług Luther był wielokrotnie nagradzany honorowym członkostwem towarzystw naukowych w wielu krajach, m.in. brytyjskiego Królewskiego Towarzystwa Naukowego. Otrzymał także tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu w Bonn.
U schyłku życia, wobec pogarszającego się stanu zdrowia, w jego badaniach pomagał mu syn Wilhelm, który studiował astronomię w Lipsku i Berlinie, uzyskując tytuł doktora. Wielogodzinne obserwacje spowodowały, że Karol Teodor Robert Luther zaczął stopniowo tracić wzrok. Poważnym problemem okazał się także ból stopy, który uniemożliwiał mu wspinanie się do kopuły obserwatorium, co związane było z kontuzją jednego z palców, jakiego doznał wiele lat wcześniej. Odnowienie się kontuzji i powstały stan zapalny przykuły tego aktywnego człowieka do łóżka. W lutym 1900 roku Luther czuł się bardzo źle. 15 lutego pojawiło się drżenie rąk i chwilowe utraty przytomności. Przybyły rankiem 16 lutego lekarz stwierdził zgon wielkiego astronoma.
Dla upamiętnienia prof. dr Karola Teodora Roberta Luthera, jego imieniem nazwano krater na Księżycu w pobliżu tzw. Morza Jasności (Mare Serenitatis). Krater powstały po uderzeniu meteorytu ma kołową krawędź i średnicę 10 km oraz głębokość 1,9 km.
Imię Luthera nosi także planetoida nr 1303 1928 FP („Luthera”) odkryta 16 marca 1928 roku przez Arnolda Schwassmanna. Okrąża ona słońce w ciągu 5 lat i 288 dni w odległości średniej ponad 3,22 jednostek astronomicznych od Słońca (ponad 48 miliardów km).
Andrzej Dobkiewicz
