Mimo że minęło 40 lat, dzisiaj potrafię godzina po godzinie odtworzyć wszystko, co działo się 13 grudnia – mówił Stanisław Walczak, dwukrotnie internowany w 1981 i 1982 roku. – Nie jesteśmy bohaterami. Zaangażowaliśmy się w działalność społeczną i nie mieliśmy pojęcia, że może dojść do stanu wojennego – dodał Marek Kowalski. – Tamte wydarzenia, tamta Solidarność uruchomiła łańcuch przemian w całej Europie i Związku Radzieckim – podkreślał Bolesław Marciniszyn. Byli związkowcy z lat 80. XX wieku z inicjatywy Stowarzyszenia „Solidarność Ziemi Świdnickiej 1980 roku” spotkali się w rocznicę wprowadzenia stanu wojennego w auli I LO im. Jana Kasprowicza w Świdnicy.
Stan wojenny był zaskoczeniem dla działaczy związkowych, ale ówczesny reżim od dawna miał przygotowany plan zdławienia ewentualnych niepokojów w radykalny sposób. Dokumenty z lat 60. XX wieku podczas wykładu „Stan wojenny w Świdnicy – internowanie przeciwników systemu” pokazał dr Bartłomiej Perlak. 20 lat później plan został dopracowany i skrupulatnie przeprowadzony z pogwałceniem nawet ówczesnej, PRL-owskiej Konstytucji. Represje dotknęły około 10 tysięcy liderów demokratycznych przemian. Wśród nich byli również działacze ze Świdnicy.
Akcja polegająca na zatrzymaniu działaczy opozycji na terenie dawnego województwa wałbrzyskiego była prowadzona pod kryptonimem „Jodła”. W Świdnicy do internowania zostało wytypowanych 20 osób spośród liderów NSZZ Solidarność, NZS, Solidarności Rolników Indywidualnych i redakcji Niezależnego Słowa. MO i SB w domach zatrzymało Ludwika Tobiasza ze Świdnickiej Fabryki Wagonów, Marka Kowalskiego, Mariana Dziwniela, Andrzeja Kalbarę, Michała Piroga i Józefa Szubę ze Świdnickiej Fabryki Urządzeń Przemysłowych, Andrzeja Patejczuka ze Spółdzielni Pracy „Aparatura Pomiarowa”, Wacława Sulińskiego i Bolesława Marciniszyna z Zakładów Elektrotechniki Motoryzacyjnej, Franciszka Gostomczyka z WPK i Bartłomieja Pytko z Solidarności Rolników Indywidualnych oraz mieszkających w Świdnicy redaktorów „Niezależnego Słowa” Antoniego Matuszkiewicza, Mirosława Sośnickiego i Marka Szelążka. 14 grudnia w ręce MO wpadli Tadeusz Romanowski i Jan Pełka z KOPOiW, 15 grudnia Helena Stefanicka z Renifera. 16 grudnia na komendę dobrowolnie zgłosili się Ryszard Moździerz z ZEM, wkrótce potem zatrzymano Stanisława Walczaka z Wagonów. Do 18 stycznia 1982 ukrywał się student NZS Jacek Drobny. W kolejnych miesiącach zatrzymano także Tadeusza Sługockiego ze Spółdzielni Mieszkaniowej, Janusza Bilińskiego i Jana Lisowskiego z PKS, Wiesława Modzelewskiego i Antoniego Rzepkę ze ZWAP oraz Eugeniusza Grabowskiego z Wagonów.*
Jednym z ośrodków odosobnienia, przygotowanych dla opozycjonistów, był Areszt Śledczy w Świdnicy. Istniejące od XIX wieku więzienie w latach 80.XX wieku było przeznaczone głównie dla tymczasowo aresztowanych oraz dla osób po raz pierwszy odbywających karę. – Sytuacja bytowa internowanych była szczególnie zła zwłaszcza na początku stanu wojennego. Opozycjonistów „upychano” w wolnych celach – pisze Bartłomiej Perlak w opracowaniu „Internowani na Dolnym Śląsku i Opolszczyźnie”. Było ciasno, na dodatek dla zatrzymanych nie przewidziano wyżywienia (otrzymali tylko chleb i czarną kawę). Osadzeni w świdnickim Areszcie opozycjoniści po kilku tygodniach zostali rozlokowani do innych ośrodków. Znaczna część świdniczan trafiła do Kamiennej Góry, do budynku, gdzie w czasie wojny przetrzymywani byli więźniowie niemieckiego Obozu Koncentracyjnego Gross Rosen.
Podczas spotkania w auli I LO, udostępnionej dzięki uprzejmości starosty świdnickiego Piotra Fedorowicza i dyrektora Roberta Kaśkowa, minutą ciszy uczczono pamięć tych działaczy, którzy już odeszli: Andrzeja Kalbary (ŚFUP Członek Komisji Zakładowej NSZZ Solidarność), Michała Piroga (ŚFUP członek Komisji Zakładowej NSZZ Solidarność), Józefa Szuby (ŚFUP członek Komisji Zakładowej NSZZ Solidarność), Franciszka Gostomczyka (MPK przewodniczący Komisji Zakładowej NSZZ Solidarność), Ryszarda Moździerza (ZEM przewodniczący Komisji Zakładowej) NSZZ Solidarność), Tadeusza Romanowskiego (członek Komisji NSZZ Solidarność Pracowników Oświaty i Wychowania Ziemi Świdnickiej) i Heleny Stefanickiej (RENIFER przewodnicząca Komisji Zakładowej NSZZ Solidarność).
Ważnym punktem spotkania były wspomnienia i refleksje po 40 latach od dnia wprowadzenia w Polsce stanu wojennego. Swoimi doświadczeniami podzielili się Stanisław Walczak, członek Komisji Zakładowej NSZZ Solidarność w Wagonach, Marek Kowalski, wiceprzewodniczący Komisji Zakładowej NSZZ Solidarność w ŚFUP oraz Bolesław Marciniszyn, członek Komisji Zakładowej NSZZ Solidarność w ZEM.
Stowarzyszenie „Solidarność Ziemi Świdnickiej 1980 roku” podziękowało za upamiętnianie losów działaczy pierwszej Solidarności Bartłomiejowi Perlakowi, Marzenie Ziębie (nauczycielka historii, autorka wystaw o czasach PRL i Solidarności w Świdnicy) oraz Agnieszce Szymkiewicz (za publikacje i zebranie wspomnień internowanych w portalu Swidnica24.pl).
Na zaproszenie do udziału w spotkaniu odpowiedzieli m.in. starosta świdnicki Piotr Fedorowicz, przewodniczący Rady Miejskiej Jan Dzięcielski, radny Sejmiku Dolnośląskiego i dyrektor II LO w Świdnicy Jacek Iwancz, zastępca prezydenta Świdnicy Szymon Chojnowski, dyrektor I LO w Świdnicy Robert Kaśków, dyrektor Młodzieżowego Domu Kultury Zbigniew Curyl, radni Rady Powiatu i Rady Miejskiej w Świdnicy.
Spotkanie uświetniły utalentowane wokalistki z pracowni muzycznej Mirosława Jabłońskiego, działającej w Młodzieżowym Domu Kultury. Piosenki z czasów stanu wojennego zaśpiewały Marta Moląg, Aleksandra Herbut, Aneta Matuszak, Kinga Kryś, Dorota Polak i Aleksandra Rybka. – Ten koncert był dla nas najpiękniejszym prezentem – podkreślił Marek Kowalski.
/red./
fot. Dariusz Nowaczyński
