Dokładnie 29 października 1843 roku uroczyście uruchomiono tzw. Kolej Świebodzicką. Była to jedna z najstarszych tras kolejowych w tej części Europy i druga najstarsza na Śląsku. – W tym dniu powinniśmy świętować 175-lecie otwarcia linii, ale to raczej czas na alarm niż świętowanie – twierdzą miłośnicy kolei i historii. Ponownie apelują o ratunek dla zabytkowego dworca w Jaworzynie Śląskiej, „póki jeszcze jest co ratować”.
– Kolej Świebodzicka zaczynała się we Wrocławiu na specjalnie wybudowanym dworcu (o tej samej nazwie), a kończyła się w Świebodzicach. Budowa tej linii sprawiła, że wyrosło na Śląsku nowe miasto – Jaworzyna Śląska i przepiękny dworzec kolejowy będący chlubą tego nowego miasta. Cała linia z Wrocławia do Świebodzic o długości 57,445 km kosztowała natomiast 1 mln 724 tys talarów – opowiadają pracownicy jaworzyńskiego Muzeum Kolejnictwa. Pierwszy przejazd z udziałem oficjeli miał miejsce 28 października 1843 roku. Dzień później zaczęły się już regularne kursy.
O wyjątkowości kolejowego miasta i jego dawnego dworca piszą w jednej z publikacji prezes Fundacji Ochrony Dziedzictwa Przemysłowego Śląska, Piotr Gerber, fundator i założyciel muzeum w Jaworzynie Śląskiej oraz Arkadiusz Förster. – Nie ma w Polsce drugiego takiego miasta, jak Jaworzyna Śląska, gdzie cała zabudowa została podporządkowana układowi torów kolejowych. Najważniejszą budowlą w mieście był dworzec kolejowy, a rytm życia mieszkańców wyznaczały przyjazdy i odjazdy pociągów. […] Można powiedzieć, że tutejszy dworzec kolejowy pełnił funkcję podobną do tego, jaką w średniowiecznych miastach pełnił rynek. To tutaj skoncentrowane było całe życie mieszkańców. Na dworcu i w jego najbliższym sąsiedztwie odbywał się nie tylko ruch pasażerski, ale też transport, noclegi, handel, gastronomia. Było to możliwe ponieważ powstała w 1843 roku stacja w Jaworzynie Śląskiej składała się m.in. z dużego dworca kolejowego z zegarem, w którym mieściły się biura personelu techniczno-administracyjnego, z umeblowanej sali recepcyjnej, restauracji, apartamentów, peronu dla podróżnych, budynku dla lokomotyw parowych, wagonowni, szopy na koks, ujęć wody, w tym żurawia wodnego, budynku nadzorcy budowlanego i strażników oraz stajni dla koni, które były niezbędne do utrzymywania połączenia pocztowego pomiędzy Jaworzyną Śląską i innymi miejscowościami – przedstawiają kolejową historię miasta Piotr Gerber i Arkadiusz Förster.
Aż trudno uwierzyć, że kolejowy gmach o tak bogatej przeszłości i pełniący przez lata tak istotną rolę w życiu Jaworzyny Śląskiej, współcześnie można określić jedynie mianem ruiny. Od około 20 lat dworzec stoi opuszczony. Jego stan jest katastrofalny. Od zapomnienia i całkowitej degradacji obiekt próbuje ocalić Muzeum Przemysłu i Kolejnictwa na Śląsku w Jaworzynie Śląskiej oraz Fundacja Ochrony Dziedzictwa Przemysłowego Śląska, która od swojego powstania w 2017 roku zarządza m.in. jaworzyńską placówką muzealną. Do tej pory wielokrotnie podejmowano rozmowy z różnymi instytucjami, jednak jedną z największych przeszkód na drodze do ocalenia dworca okazywały się kwestie finansowe, przerastające możliwości pojedynczych podmiotów.
W celu uratowania zabytkowego obiektu potrzeba więc wspólnych działań, o co w 175. rocznicę uruchomienia linii ponownie apelują miłośnicy kolei. – 29 października zapraszamy mieszkańców miasta i Dolnego Śląska, byśmy utworzyli łańcuch ludzi dobrej woli wokół zabytkowego dworca i ratowali go, póki jeszcze jest co ratować! – mówią przedstawiciele muzeum. Ma to nie tylko przypomnieć niezwykłą historię samego dworca, ale też skłonić władze wojewódzkie i samorządowe do pomocy. Dodatkowo, w dniach 27-28 października po terenie muzeum będą odbywać się przejazdy zabytkową lokomotywą.
Michał Nadolski
[email protected]
Zdjęcia wnętrza dworca: Muzeum Techniki w Jaworzynie Śląskiej,
ryciny i archiwalne fotografie udostępnione przez Muzeum Techniki.
