W stronę czereśniowej alei patrzyła z Domku na Wzgórzu, czekając na przyjazd ukochanego męża, z którym w Krzyżowej spędziła kilkanaście najszczęśliwszych lat swojego życia. Po malowniczej, gruntowej drodze nie ma już śladu, niewiele zostało z samej alei. Ta niezwykła droga jednak się odradza. Kolejne młode czereśniowe drzewko przy już asfaltowej już jezdni u wylotu z Krzyżowej w 100. rocznicę urodzin opozycjonistki i orędowniczki polsko-niemieckiego pojednania Frei von Moltke zasadzili przyjaciele, młodzież i syn Helmut Caspar von Moltke.
Helmut Caspar von Moltke (w środku)
Zmarła przed ponad rokiem Freya była członkinią Kręgu z Krzyżowej, który przeciwstawiał się nazizmowi. Jej mąż Helmut za działalność przeciwko Hitlerowi i III Rzeszy został stracony. Ona sama wraz z dwójką dzieci w 1945 roku musiała opuścić majątek męża w Krzyżowej, ale jego dzieło kontynuowała do końca życia. – Historia mojego ojca stworzyła między matką, moim nieżyjącym już bratem Konradem i mną niezwykle silną więź – wspominał podczas uroczystości na cześć Frei Helmut Caspar von Moltke. – Zaszczepiła w nas wiarę w porozumienie między Polakami i Niemcami, marzyła, że Krzyżowa kiedyś będzie służyła wszystkim Europejczykom.
O tych pragnieniach pisała w liście już w 1967 roku. – Tamte słowa miały siłę proroctwa. W Krzyżowej w 1989 roku doszło do słynnej Mszy Pojednania, wkrótce potem powstał Międzynarodowy Dom Spotkań, prowadzony przez Fundację Krzyżowa. Freya von Moltke wspierała to dzieło na wszelkie sposoby. Do dziś w Berlinie działa Fundacja jej imienia, która służy kontynuacji tej pracy. – Zawsze była na drugim planie – wspominał wicewójt gminy Świdnica Zbigniew Kanicki. Jednak jej praca i obecność są nie do przecenienia, zwłaszcza, że słowo „międzynarodowy” z każdym rokiem zyskuje większe znaczenie, bo oprócz Polaków i Niemców na najróżniejsze spotkania, konferencje i wydarzenia do Krzyżowej zjeżdżają młodzi ludzie z całej Europy.
– Cześć, tu Freya – tak 90-letnia wówczas grafiki von Moltke przywitała się w 2001 roku z rozpoczynającą swoją pracę w Krzyżowej dyrektor Fundacji Krzyżowa Annemarie Franke, która dziś prowadziła uroczystość – Te proste słowa mówiły o niej wszystko. Była bezpośrednia i skromna. Najbardziej wzrusza mnie jeden z jej licznych listów, opisujący 100-kilometrowy rajd na rowerze. Wówczas, w 1945 roku, po wyjeździe z majątku, dotarła wraz z rodziną za czeska granicę. Tęskniła i martwiła się. Pojechała tylko po to, by zobaczyć, czy Krzyżowa ocalała. Pogórze sudeckie było dla niej jednym z najpiękniejszych miejsc w Europie, jak sama pisała – delikatnym i surowym jednocześnie.
Ostatni raz Freya von Moltke w Krzyżowej była w 2004 roku.
Dziś jej pamięć wspominali obok syna przyjaciele, współpracownicy i młodzież. To właśnie ci najmłodsi – uczniowie szkół z powiatu świdnickiego – wzięli udział w konkursie literackim, poświęconym niezwykłemu życiu Frei von Moltke. I nagrodę zdobyła Małgorzata Kownacka z I LO w Świdnicy.
asz
Freya von Moltke urodziła się 29 marca 1911 r. w Kolonii. W wieku 20 lat poślubiła hrabiego Helmutha Jamesa von Moltke i przeniosła się do posiadłości rodzinnej męża w Kreisau (Krzyżowa) na Dolnym Śląsku. W 1935 r. obroniła rozprawę doktorską z zakresu prawa w Berlinie. Wraz ze swoim mężem podjęła świadomą decyzję, aby wystąpić przeciwko reżimowi hitlerowskiemu. M.in. dostarczała pożywienie dla Żydów ukrywających się w Berlinie. W latach 1942-1943 brała udział w tajnych spotkaniach Kręgu z Krzyżowej, które odbywały się właśnie w majątku von Moltke. Razem z mężem planowali działania opozycyjne, a podczas okresu aresztowania Helmutha Jamesa von Moltke prowadziła z nim intensywną korespondencję listowną, która została wydana jako „Listy do Freyi” w Niemczech w 1988 r., wznowienie w 2007 r. Polskie tłumaczenie listów z lat 1934-1944 ukazało się w 2008 r. w serii „Biblioteka Krzyżowej”. Materiały te należą do najważniejszych świadectw działalności opozycyjnej przeciwko dyktaturom XX wieku.
Po zakończeniu wojny, utracie męża oraz rodzinnego majątku wyemigrowała wraz z dziećmi, Konradem oraz Helmuthem Casparem do Afryki Południowej, która była ojczyzną dziadków jej męża. Tam pracowała w opiece społecznej. W 1956 r. wróciła do Niemiec, aby w 1960 r. przenieść się na stałe do Vermont (USA). Mieszkała tam razem z historykiem oraz socjologiem Eugenem Rosenstock-Huessy aż do jego śmierci. Był on profesorem jej męża w latach 20-tych na Uniwersytecie Wrocławskim, wyemigrował z Niemiec w 1933 r. po przejęciu władzy przez nazistów. Poprzez wygłaszane wspomnienia, wydane dokumenty oraz pomoc w opublikowaniu licznych publikacji poświęconych Kręgowi z Krzyżowej odegrała ona niezwykle ważną rolę w promowaniu spuścizny duchowej niemieckiej opozycji antyhitlerowskiej. Z wielką wrażliwością oraz należytym wyczuciem angażowała się w odbudowę Krzyżowej jako miejsca spotkań w szczególności młodzieży.
Freya von Moltke zmarła 1 stycznia 2010 r. w Norwich, Vermont (USA).
[photospace]
