Od 2 lutego do 3 kwietnia b. r. można będzie zwiedzić w świdnickim Muzeum Dawnego Kupiectwa wystawę „Od lunety Galileusza do teleskopów kosmicznych”, zorganizowaną przez Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Autor wystawy dr Maciej Kluza przedstawił ewolucję lunety jako jednego z najważniejszych przyrządów naukowych w dziejach. Ekspozycja była jednym z najważniejszych wydarzeń w Międzynarodowym Roku Astronomii (2009) w Polsce i uzyskała nominację do prestiżowej nagrody SYBILLA, przyznawanej przez Ministerstwo Sztuki i Dziedzictwa Narodowego. Wystawa składa się z pięciu działów: Zanim wynaleziono lunetę, Pierwsze lunety, pierwsze teleskopy, Pierwsze lunety w Polsce, Od obserwacji do pomiarów, Teleskopy XXI wieku.
Luneta wynaleziona została w Holandii, jednak nazwisko jej wynalazcy nie jest znane. Rozwój i popularność zawdzięcza Galileuszowi (1564-1642), który latem 1609 zbudował własną lunetę i rozpoczął obserwacje nieba. Ich wyniki, w tym odkrycie satelitów Jowisza, oraz ogłoszone w 1610 w dziele zatytułowanym Sidereus Nuncius wnioski wyciągnięte na ich podstawie na zawsze zmieniły oblicze astronomii. Luneta była pierwszym przyrządem w dziejach nauki, który pozwolił na obserwację rzeczy nie poddających się bezpośredniemu poznaniu zmysłowemu. Lunety typu Galileusza w połowie XVII wieku zastąpione zostały przez instrumenty typu Keplera, zaś pod koniec tego stulecia skonstruowano pierwsze teleskopy zwierciadłowe. Na wystawie został szczególnie podkreślony wpływ na rozwój astronomii, jaki wynikał z prac i obserwacji Jana Heweliusza z Gdańska, Karola Malaperta z Kalisza, Wojciecha Strażyca z Krakowa, Krzysztofa Scheinera z Nysy i Marii Kunic ze Świdnicy.
Dzięki zarówno materiałowi ikonograficznemu, jak i eksponatom oraz modelom (teleskop Hubbla) można prześledzić rozwój obserwacji astronomicznych dokonywanych w oparciu o proste, przeziernikowe instrumenty, następnie lunety i teleskopy umieszczane w przestrzeni kosmicznej. Wśród akcesoriów astronomicznych można zobaczyć astrolabium, triquetrum, proste lunety, a także bardziej zaawansowane teleskopy z mikrometrem, kamery fotograficzne i CCD, fotometry oraz spektroskopy. Znajdujące się na wystawie grafiki i historyczne eksponaty, pochodzące ze zbiorów Collegium Maius oraz Muzeum w Nysie, umożliwiają prześledzenie postępu w obserwacji kosmosu w ciągu minionych ponad 400 lat. Ekspozycja jest interaktywna, ponieważ zwiedzający mogą dokonać obserwacji przez teleskopy, a także, wykorzystując instrukcje, samodzielnie zbudować lunetę typu Galileusza lub Keplera.
Radosław Skowron
