Od jutra w całej Polsce zaczyna obowiązywać system kaucyjny. Klienci będą dodatkowo płacić za napoje w opakowaniach plastikowych, szklanych i puszkach, a kaucję będzie można odzyskać. Obowiązkiem przyjmowania zwrotów objęte zostały placówki handlowe powyżej 200 m2, mniejsze punkty do systemu przystępują dobrowolnie. Realnie system zacznie działać, gdy w sprzedaży pojawią się produkty ze specjalną etykietą.
– System kaucyjny to realna wartość dla środowiska i dla obywateli. Dzięki niemu odzyskamy nawet ponad 90 % opakowań, a każdy z nas będzie mógł łatwo otrzymać kaucję za butelki i puszki. To wygodne, ekologiczne i opłacalne rozwiązanie, które działa już w wielu krajach Europy – przekonywała wiceminister Anita Sowińska na konferencji prasowej w Ministerstwie Klimatu i Środowiska już w czerwcu.
- Systemem kaucyjnym zostaną objęte 3 typy opakowań:
- Butelki plastikowe, czyli popularne butelki PET do 3 l.
- Puszki metalowe do 1 l,
- Butelki szklane (wyłącznie wielokrotnego użytku) do 1,5 l.
- Kaucja będzie wynosić 50 groszy na butelki plastikowe i puszki metalowe oraz 1 zł na butelki szklane wielokrotnego użytku.
- Na opakowaniu podlegającemu kaucji będzie wyraźny logotyp z informacją, ile wynosi kaucja za dane opakowanie – czy jest to 50 gr czy 1 zł.
Od 1 października 2025 r. sklepy powyżej 200 m², czyli duże i średnie, będą zobowiązane do przyjmowania opakowań z logiem systemu kaucyjnego. Do systemu będą również mogły dobrowolnie dołączyć mniejsze sklepy.
Operatorzy systemu będą mieli obowiązek zagwarantowania przynajmniej jednego punktu odbioru w każdej gminie.
Z systemu kaucyjnego wyłączone są opakowania na poje mleczne oraz mocniejsze napoje alkoholowe.
Jak odzyskamy pieniądze?
Polskie przepisy o systemie kaucyjnym jednoznacznie wskazują, że przy zwrocie opakowania ze znakiem kaucji należy się zwrot w formie pieniężnej (np. w gotówce albo na kartę).
Jak pokazują przykład z innych krajów, w niektórych automatach, przy zwrocie opakowań drukowany jest bon lub kupon, z kwotą kaucji. To rozwiązanie nie jest niezgodne z polskimi przepisami, jeśli taki druk da się łatwo spieniężyć.
To oznacza, że z bonem kaucyjnym klient ma prawo udać się do kasy sklepu, do którego należy automat i zażądać wypłaty pieniędzy. Sklep musi zapewnić możliwość realizacji bonu w formie pieniężnej i nie może uzależniać wypłaty od dokonania w nim zakupów.
Takie rozwiązania pojawiły się w wielu krajach, bo sprawiają, że automat przyjmujący butelki czy puszki nie musi być tak często zaopatrywany w monety, a więc może działać dłużej.
Warto dodać, że ustawa o systemie kaucyjnym nie odnosi się wprost do instytucji bonów i nie określa minimalnego ani maksymalnego terminu jego ważności. Jednak w ocenie Ministerstwa Klimatu i Środowiska bon powinien być ważny co najmniej miesiąc. Taki termin znajduje uzasadnienie w przepisach dot. rozliczeń pomiędzy jednostką handlową a podmiotem reprezentującym (art. 40i ust. 3 ustawy).
W tym przypadku rozliczenie, czyli zwrot przez podmiot reprezentujący wypłaconej klientowi kaucji przez jednostkę handlową, powinno nastąpić po wykorzystaniu przez niego bonu, czyli po zwrocie kwoty pieniężnej. Samo wydrukowanie bonu nie jest tożsame z wypłaceniem kaucji.
Gdzie są zwrotomaty?
Specjalną interaktywną mapę z punktami, gdzie już znajdują się zwrotomaty, przygotowała Fundacja Odzyskaj Środowisko. Na razie na zwrotomat.pl oznaczono 574 punkty w całej Polsce. Na tej mapie nie ma jeszcze ani jednego ze Świdnicy.
W sklepie Lidl przy ul. Kliczkowskiej w Świdnicy trwa dostosowywanie pomieszczenia pod zwrotomat. Wcześniej placówka prowadziła własną akcję zbiórki opakowań.
Urządzenie znajduje się m.in. w placówce handlowej przy ul. Ceglanej, jednak obsługa nie wyraziła zgody na zrobienie zdjęcia.
Co dał system kaucyjny w innych krajach?
System kaucyjny to rozwiązanie, które ma ograniczyć ilość odpadów, zwiększyć poziom recyklingu i poprawić czystość przestrzeni publicznej. Jak pokazują przykłady Niemiec czy Szwecji, kaucja to czystsze lasy, jeziora i rzeki.
W Niemczech butelka szklana jest zawracana do obiegu średnio 45 razy, a w Finlandii jest napełniana średnio 33 razy, zanim trafi do recyklingu. Istotnym elementem systemu kaucyjnego są także poziomy zbiórki określone prawnie przez Unię Europejską.
– Z systemów kaucyjnych korzysta już 180 milionów Europejczyków. W Niemczech przy zbieraniu opakowań w systemie kaucyjnym uzyskuje się poziom 97% zbiórki, a w Norwegii 95% dla butelek PET. Na Litwie poziom zwrotu opakowań wyniósł 90% po dwóch latach działania systemu. Obecnie, w Polsce nie więcej niż 40 proc. opakowań po napojach trafia do selektywnej zbiórki i późniejszego zagospodarowania. Skuteczny system kaucyjny pozwoli nam spełnić wymogi prawne, ale także zadbać o środowisko naturalne – podsumowuje Krzysztof Kieszkowski z Fundacji Odzyskaj Środowisko.
/gov.pl, Fundacja Odzyskaj Środowisko, opr.red./
