Technika Formułowania Pytań (Question Formulation Technique, QFT) to ustrukturyzowany proces, który uczy uczniów i nie tylko, jak formułować, ulepszać i strategicznie wykorzystywać własne pytania. Ten prosty, ale skuteczny proces pomaga rozwijać krytyczne myślenie i głębsze zrozumienie tematów.
Czym jest Technika Formułowania Pytań (QFT)?
QFT to rygorystyczny, krokowy proces, który ułatwia zadawanie wielu pytań. Głównym celem QFT jest nauczenie uczestników, jak rozwijać i zadawać pytania, które wspierają ich naukę i pomagają przejąć odpowiedzialność za własną edukację.
Kiedy uczniowie sami tworzą pytania, muszą głębiej zaangażować się w treść kursu i mogą myśleć o materiale na swój własny sposób. W wielu przypadkach zadają pytania, których nauczyciel się nie spodziewał, co prowadzi do głębszego lub szerszego zrozumienia materiału.
Kto stworzył QFT i jakie jest jej pochodzenie?
Technika Formułowania Pytań została opracowana przez Right Question Institute (RQI), organizację non-profit z siedzibą w Cambridge w stanie Massachusetts, założoną jako Right Question Project w 1990 roku. Twórcami QFT są Dan Rothstein i Luz Santana, którzy współzałożyli Right Question Institute.
Początki QFT sięgają programu zapobiegania porzucaniu nauki w Lawrence, Massachusetts, finansowanego przez fundację Annie E. Casey Foundation. Podczas pracy z rodzicami w tym programie, Rothstein i Santana zidentyfikowali kluczowy problem – rodzice zgłaszali, że nie angażują się w edukację swoich dzieci, ponieważ „nie wiedzą nawet, o co pytać”.
Ta obserwacja zmotywowała twórców do opracowania praktycznego sposobu nauczania formułowania pytań – umiejętności, która jest złożona, choć często pomijana w edukacji. Po wielu próbach i błędach, Rothstein i Santana opracowali ustrukturyzowany proces, który pozwala ludziom tworzyć, ulepszać i strategicznie wykorzystywać własne pytania.
Obecnie Dan Rothstein jest współdyrektorem programów budowania demokracji w Right Question Institute oraz wykładowcą na Harvard Graduate School of Education, gdzie współprowadzi kurs „Building Nimble and Democratic Minds”. Technika QFT rozprzestrzeniła się do ponad 160 krajów i jest stosowana w edukacji podstawowej, średniej i wyższej, a także w obszarach takich jak usługi społeczne, opieka zdrowotna czy zaangażowanie obywatelskie.
Kluczowe komponenty QFT
Proces QFT składa się z następujących kroków:
- Fokus Pytania (QFocus) – bodziec służący jako punkt wyjścia do generowania pytań
- Zasady Tworzenia Pytań – reguły wspierające efektywne formułowanie pytań
- Tworzenie Pytań – generowanie jak największej liczby pytań
- Kategoryzowanie Pytań – rozróżnianie pytań zamkniętych i otwartych
- Priorytetyzacja Pytań – wybór najważniejszych pytań
- Kolejne Kroki – planowanie działań
- Refleksja – analiza procesu i nauki
Zasady tworzenia pytań w QFT
Podczas tworzenia pytań w metodzie QFT należy przestrzegać czterech podstawowych zasad:
- Zadawaj jak najwięcej pytań
- Nie zatrzymuj się, aby dyskutować, oceniać lub odpowiadać na pytania
- Zapisuj każde pytanie dokładnie tak, jak zostało sformułowane
- Przekształcaj stwierdzenia w pytania
Typy pytań i ich zastosowanie
W QFT rozróżniamy dwa główne typy pytań:
| Typ pytania | Definicja | Zalety | Wady |
| Zamknięte | Można odpowiedzieć „tak”, „nie” lub jednym słowem | Konkretne, łatwe do odpowiedzi, dobre do uzyskiwania faktów | Ograniczają dyskusję, mogą nie prowadzić do głębszego zrozumienia |
| Otwarte | Wymagają dłuższego wyjaśnienia | Zachęcają do głębszej analizy, wspierają krytyczne myślenie, rozwijają dyskusję | Mogą być zbyt ogólne, trudniejsze do odpowiedzi, czasochłonne |
Praktyczne zastosowanie QFT
QFT można stosować w różnych kontekstach:
- W edukacji – pomaga uczniom rozwijać umiejętność krytycznego myślenia i przejmować odpowiedzialność za własną naukę
- W biznesie – wspiera innowacyjne myślenie i rozwiązywanie problemów
- W życiu codziennym – pomaga podejmować lepsze decyzje poprzez zadawanie właściwych pytań
Przykładowy proces QFT krok po kroku
- Ustal QFocus – np. „Nauczanie uczniów zadawania pytań”, “zegarek na prezent”
- Generuj pytania – zapisz wszystkie pytania bez oceniania
- Kategoryzuj pytania – oznacz pytania jako otwarte (O) lub zamknięte (Z)
- Przekształcaj pytania – zmień niektóre pytania z jednego typu na drugi
- Wybierz priorytetowe pytania – zaznacz trzy najważniejsze pytania
- Uzasadnij wybór – wyjaśnij, dlaczego wybrałeś te konkretne pytania
- Zaplanuj działania – określ, jak wykorzystasz wybrane pytania
- Refleksja – zastanów się, czego się nauczyłeś i jak przebiegał proces
Korzyści z stosowania QFT
- Rozwija umiejętność krytycznego myślenia
- Zwiększa zaangażowanie w proces uczenia się
- Pomaga w głębszym zrozumieniu i lepszym zapamiętywaniu materiału
- Tworzy inkluzywne środowisko, gdzie każde pytanie jest wartościowe
- Wspiera myślenie dywergencyjne (w wielu kierunkach) i konwergencyjne (skupione)
- Rozwija metapoznanie (świadomość własnych procesów myślowych)
Praktyczne porady dla efektywnego stosowania QFT
- Zacznij od dobrego QFocus – powinien być jasny, prowokujący do myślenia i nie być pytaniem
- Przestrzegaj zasad – szczególnie zasady nieoceniania pytań podczas ich generowania
- Równoważ typy pytań – zarówno pytania zamknięte jak i otwarte mają swoją wartość
- Ćwicz przekształcanie pytań – umiejętność zmiany typu pytania pomaga dostosować je do celu
- Regularnie stosuj refleksję – zastanawiaj się nad procesem i tym, czego się nauczyłeś
QFT to potężne narzędzie, które może transformować sposób, w jaki uczymy się i myślimy. Poprzez systematyczne stosowanie tego procesu, każdy może rozwinąć umiejętność zadawania lepszych pytań, co prowadzi do głębszego zrozumienia i bardziej efektywnego uczenia się.
/Artykuł sponsorowany/
