W XXI wieku Świdnica nie ma szczęścia do ciekawych i wartościowych artystycznie form, urozmaicających miejską przestrzeń. Ostatnia większa realizacja to pomnik Jana Pawła II wraz ze szklanymi drzwiami na placu przed katedrą. Na swoją kolej czeka książę Bolko II Świdnicki, którego postać na koniu ma stanąć na skwerze Lecha Kaczyńskiego. Co pozostało z minionych lat? M.in. stojący na uboczu pomnik pracownika odlewni.
„Odlewnia Świdnica” to jeden z najstarszych zakładów w regionie, działający od II od połowy XIX wieku. „W 1868 roku na Przedmieściu Kleczkowskim (między Młynówką Kleczkowską a Bystrzycą) inżynierowie Heinrich Främbs (1798-1885) i Adolf Freudenberg (1841-1921) założyli fabrykę maszyn rolniczych i odlewnię żeliwa. W wyniku inwestycji oraz wzrostu sprzedaży firma poszerzyła asortyment swoich wyrobów i urządzeń specjalizując się w produkcji: pomp, pras hydraulicznych, kotłów i maszyn parowych, konstrukcji metalowych urządzeń dla cukrowni, browarów, gorzelni, cegielni, młynów, zakładów chemicznych i tkackich. Wyroby przemysłowe sygnowane znakiem firmowym „Främbs & Freudenberg” znalazły uznanie w wielu krajach Europy, a także na kontynencie południowoamerykańskim. W 1920 roku był to największy zakład w mieście. Do dziś w Świdnicy zachowały się liczne żeliwne kratki burzowe z sygnaturą „Främbs & Freudenberg” świadczące o długoletniej tradycji odlewniczej zakładu.” – opisuje Marian Twardowski, w artykule „Niezapomniana Bystrzyca – Fotoreportaż in memoriam Horsta Adlera”, opublikowanym w 2015 roku w portalu Świdnica Moje Miasto.
Po drugiej wojnie światowej zakład przeszedł w polskie ręce i funkcjonował jako Świdnicka Fabryka Urządzeń Przemysłowych. W 1996 roku ŚFUP został podzielony i wyodrębniono odlewnię, która z powodzeniem działa przy ul. Kliczkowskiej do dzisiaj. Odlewnia ma w swoim logo wyjątkową postać – dokładnie taką, jaka stoi nieopodal zakładu.
„W 1978 roku z inicjatywy ówczesnej pierwszej sekretarz Komitetu Zakładowego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Haliny Szelążek został postawiony pomnik będący wyrazem szacunku dla ludzi wykonujących ten trudny i ciężki zawód. Prawie czterometrowa żelbetowa rzeźba ukazywała odlewnika w stroju roboczym z łyżką odlewniczą na tle fragmentu koła zębatego (symbol przemysłu metalowego). Pomnik został uroczyście odsłonięty 4 grudnia 1978 roku. Pierwotnie była umieszczona przy nim pamiątkowa tablica z napisem: „W 60 ROCZNICĘ NIEPODLEGŁOŚCI POLSKI I W 70 – LECIE ZZM PRACOWNIKÓW PIONU ODLEWNICZEGO SAMORZĄD I DYREKCJA ŚWIDNICA 4.12.1978 R.” – opisuje Marian Twardowski. Dzisiaj tablicy już nie ma.
Autorką rzeźby jest wałbrzyska rzeźbiarka Maria Bor-Myśliborska, zmarła w wieku 88 lat w 2020 roku. Ceniona w kraju i zagranicą artystka w Świdnicy stworzyła dwie rzeźby. – Wówczas miałam dwa zamówienia ze Świdnicy, które realizowałam w tym samym czasie. To była rzeźba “Odlewnika” i właśnie renifer. Prace z przerwami trwały od czerwca do końca września. Miałam dwóch pomocników, bo przecież to była trudna praca, wymagająca cięcia żelbetu. Poza tym obie rzeźby są po prostu wysokie i do ich wykonania trzeba było ustawiać rusztowania. Pracę wspominam bardzo mile – zapewniała rzeźbiarka w 2015 roku podczas spotkania z uczniami w nieistniejącym już Gimnazjum nr 4 przy ul. Jodłowej.
Odlewnik wciąż spogląda na przemysłowe zagłębie przy ul. Kliczkowskiej. Rzeźba stoi na wysokości nr 53. Podobnie jak druga rzeźba Marii Bar, renifer z ul. Wodnej, posąg odlewnika jest w złym stanie.
/opr. asz/
fot. Mariusz Ordyniec
