114 średnich miast w Polsce traci dystans do reszty kraju – wynika z analizy przeprowadzonej przez Polską Akademię Nauk dotyczącej miast tracących funkcje społeczno-gospodarcze. Wśród nich znalazła się Świdnica, którą określono miastem zagrożonym marginalizacją. W raporcie przytoczonym przez Polską Agencję Prasową wskazano również miasta kryzysowe, za które uznano m.in. Bielawę, Kamienną Górę, Kłodzko, Ząbkowice Śląskie i Wałbrzych.
W analizie autorstwa prof. Przemysława Śleszyńskiego z Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN po raz kolejny pod lupę wzięto miasta średnie. Przyjęto, że są to gminy miejskie i miasta w gminach miejsko-wiejskich nie będące stolicami województw oraz liczące powyżej 20 tys. mieszkańców lub powyżej 15 tys. mieszkańców, o ile posiadają status powiatu. Tak zakreślona grupa liczyła w momencie badania 252 miasta, ale tylko w części z nich zdiagnozowano problemy. Opracowanie powstało na potrzeby programowania unijnej perspektywy finansowej na lata 2021-2027.
Prof. Śleszyński zaznaczył, że wskaźnik utraty funkcji społeczno-gospodarczych dotyczy kształtowania się pozycji danego ośrodka względem innych, stąd użyte w raporcie określenie „miast powiększających swój dystans rozwojowy”. W poprzedniej analizie, obejmującej lata 2004-2014, wytypowano 122 takie miasta. W nowszej wersji raportu, za lata 2008-2018, lista miast średnich z problemami skróciła się o osiem pozycji, przy czym trzy miasta wypadły z niej z powodu spadku progowej liczby mieszkańców. W sumie z wykazu ubyły 23 ośrodki, ale pojawiło się 17 nowych, a 97 miast w nim pozostało. Dało to łącznie 114 miejscowości.
Trzynaście z nich trafiło do grupy nazwanej miastami kryzysowymi, w których zdiagnozowano zarówno silną utratę funkcji, jak i mocno niekorzystną sytuację społeczno-gospodarczą. Znalazł się tu m.in. Wałbrzych, będący byłym miastem wojewódzkim. Trzon tej grupy stanowią ośrodki, w których przed 1989 r. silnie rozwinięto przemysł m.in. Bielawa, Grudziądz i Ząbkowice Śląskie. W analizie wskazano też na Gorlice i Tomaszów Lubelski, których obecność na liście powiązano z peryferyjnym położeniem. – Większość miast kryzysowych skoncentrowana jest w regionie sudeckim i przedsudeckim (w tym zwłaszcza w subregionie wałbrzyskim), co (…) wskazuje na potrzebę szczególnego wsparcia tego obszaru polityką rozwoju – czytamy w raporcie.
W drugiej grupie, o mniejszych problemach, znalazły się ośrodki zdefiniowane jako miasta obniżającego się potencjału, charakteryzujące się silną utratą funkcji i niekorzystną sytuacją społeczno-gospodarczą. Chodzi o 27 miast, z czego kilka z nich stanowią byłe miasta wojewódzkie: Elbląg, Jelenia Góra, Legnica, Piła, Słupsk i Tarnobrzeg. Grupę trzecią określono jako miasta stagnujące. Znalazły się tu 34 miasta bardzo zróżnicowane wielkościowo, takie jak Włocławek, Przemyśl, Olecko, skoncentrowane w północnej części kraju.
Ostatnia, czwarta wyodrębniona w analizie kategoria to miasta zagrożone marginalizacją. To najliczniejszy, 40-elementowy zbiór (poprzednio 38), który według autora raportu nie posiada wyraźnych cech szczególnych pod względem historii społeczno-gospodarczej. Znalazły się tu zarówno byłe miasta wojewódzkie (Ciechanów, Konin, Krosno, Ostrołęka, Radom), ośrodki przemysłowe (Kozienice, Koło, Stalowa Wola), ale także ośrodki turystyczne (Busko-Zdrój). – Są to miasta o stosunkowo lepszych wskaźnikach tracenia funkcji społeczno-gospodarczych, jak też w mniejszym stopniu uznane za problemowe z punktu widzenia delimitacji obszarów tego typu – wskazano w analizie.
Zdaniem prof. Śleszyńskiego, wyraźne widać wykształcenie się geograficznych koncentracji ośrodków miejskich, gdzie natężenie problemów jest szczególnie wyraźne i się utrzymuje. – W Polsce można wyróżnić kilka grup takich regionów – zaznaczył naukowiec. – Należy do nich południowa część Dolnego Śląska, w tym zwłaszcza obszar Sudetów Środkowych i aglomeracji wałbrzyskiej. Jest to aktualnie najpoważniejszy miejski region problemowy w kraju, tym bardziej że w stosunku do poprzedniego okresu przybyły dwa ważne ośrodki regionu – Legnica i Świdnica. Ludność 16 miast problemowych to około 650 tys. mieszkańców – dodał.
Podczas wyznaczenia miast średnich powiększających dystans rozwojowy pod uwagę wzięto prognozę demograficzną do roku 2030 roku oraz zmianę wskaźników za lata 2008-2018, takich jak liczba: ludności, bezrobotnych, zarejestrowanych podmiotów gospodarczych, udzielonych noclegów, siedzib największych spółek według Listy 2000 Rzeczpospolitej (2011-2018), a także zmiana dochodów własnych. Za każdym razem liczby te odnoszono do średnich zmian w kraju w tym samym okresie.
Wszystkich miast, które znalazły się w pierwszym bądź drugim raporcie jest łącznie 137 – znaczna część z nich się powtarza. Na podstawie obu analiz powstała lista miast średnich tracących funkcje społeczno-gospodarcze, które mają otrzymać szczególne wsparcie w ramach Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego.
Lista miast tracących funkcje społeczno-gospodarcze i powiększające swój dystans rozwojowy.
/PAP, opr. mn/
