Słysząc o epidemiach chorób w historii najnowszej, oczami wyobraźni widzimy zazwyczaj dalekie kraje w Afryce. Niewiele osób pamięta jednak, że nie tak dawno temu ospa skutecznie odizolowała od świata stolicę Dolnego Śląska. Dwumiesięczną walkę Wrocławia z chorobą świetnie opisał Jerzy Ambroziewicz w Zarazie.
Zaraza
Jerzy Ambroziewicz
Wydawnictwo Dowody na Istnienie
Warszawa 2016
Myśląc o oblężeniu Wrocławia mamy przed oczami okopanych Niemców i nacierających na nich Rosjan. Jerzy Ambroziewicz pokazuje nam jednak, że do stanu oblężenia nie są konieczne radzieckie bagnety. Wyobraźmy sobie upalne lato 1963 roku, ludzi rozebranych do rosołu, zajmujących każdy metr kwadratowy przestrzeni nad rzeką, pootwierane na oścież okna, saturatory pracujące na pełnych obrotach. W ten krajobraz wkrada się cichy, niewidzialny zabójca: czarna ospa. Choroba egzotyczna, w zasadzie niespotykana już w tych czasach i w tym miejscu. Historia rozpędza się jak lokomotywa: z początku nikt nie wierzy, później wiedzą nieliczni i nie potrafią przekonać większości, a na koniec wiedzą już wszyscy: miasto pustoszeje, okna są szczelnie pozamykane, a saturatory to wróg publiczny numer jeden.
Kwestie polityczne czy medyczne służą tu jedynie napędzaniu wartkiej akcji, wyścigowi z tytułową zarazą. Do walki stają zwykli-niezwykli bohaterowie: lekarze, pielęgniarki czy kierowcy ambulansów, którzy zachowując zimną krew zmagają się z epidemią i niejednokrotnie narażają własne życie. Autor potrafi świetnie oddać też ducha czasów, pokazując „codzienność oblężonego miasta” i wyławiając najciekawsze smaczki: protestujące prostytutki (przecież pacjentom w izolatoriach też należy się coś od życia) czy przemyt bimbru za mury szpitala.
Choć książka Ambroziewicza jest reportażem, to czyta się ją jak rasowy thriller połączony z powieścią sensacyjną i kryminałem. To także słodko-gorzka przypominajka o tym, że Polacy radzą sobie najlepiej w chwilach kryzysu i zagrożenia.
***
Stanisław Abramik – kulturoznawca, animator kultury, koordynator projektów literackich Programu Rezydencji Artystycznych A-i-R Wro, działającego w ramach Europejskiej Stolicy Kultury Wrocław 2016. Na jego półce z książkami można znaleźć powieści Milana Kundery, eseje Susan Sontag czy wiersze Cesarego Pavesego.
