W związku z organizacją w dniu 20 października 2011r. obchodów Międzynarodowego Dnia Mediacji, tego dnia w Prokuraturze Okręgowej w Świdnicy oraz wszystkich podległych Prokuraturach Rejonowych (w Bystrzycy Kłodzkiej, Dzierżoniowie, Kłodzku, Świdnicy, Wałbrzychu i Ząbkowicach Śląskich), prokuratorzy będą udzielać zainteresowanym osobom informacji na temat mediacji w postępowaniu karnym.
Instytucja mediacji została wprowadzona do polskiego systemu prawa karnego za sprawą kodyfikacji karnych z 6 czerwca 1997r., które weszły w życie z dniem 1 września 1998r. Początkowo mediacja miała być stosowana przede wszystkim na etapie postępowania przygotowawczego przez prokuratora i to w ściśle określonych przypadkach. Rozwiązania te nie były jednak zgodne z europejskimi standardami i zostały znowelizowane z dniem 1 lipca 2003r. (art. 23 a kpk). Obecnie możliwość kierowania spraw karnych na drogę postępowania mediacyjnego mają: w postępowaniu przygotowawczym – prokurator i Policja, w postępowaniu sądowym (przed wydaniem wyroku) i wykonawczym (po uprawomocnieniu się wyroku) – sąd.
Mediacja to metoda rozwiązywania konfliktów polegająca na porozumiewaniu się stron w obecności neutralnej osoby trzeciej. W procesie karnym mediacja jest próbą doprowadzenia do ugodowego, satysfakcjonującego obie strony rozwiązania konfliktu karnego w drodze dobrowolnych negocjacji prowadzonych przy udziale mediatora. Mediator musi być osobą bezstronną, która nie reprezentuje interesów ani ofiary ani sprawcy przestępstwa, a której zadaniem jest wspieranie przebiegu negocjacji, łagodzenie powstającego napięcia i pomoc w wypracowaniu porozumienia.
Przekazanie sprawy do postępowania mediacyjnego może nastąpić wyłącznie
z inicjatywy lub za zgodą pokrzywdzonego i oskarżonego. Strony postępowania karnego muszą zatem świadomie i dobrowolnie wyrazić zgodę na uczestniczenie
w mediacji.
Mediacja jest wskazana, gdy: między stronami istnieje łączący ich stosunek (bliski, stały kontakt), zdarzenie będące powodem konfliktu ma charakter jednostkowy, konflikt istnieje od niedługiego czasu, strony zdają sobie sprawę, że brak porozumienia może doprowadzić do niepożądanego rozwiązania.
Nie każda sprawa karna może być objęta postępowaniem mediacyjnym. Według Rekomendacji Komitetu Ministrów Rady Europy dla Państw Członkowskich z września 1999r. podstawowe kryteria doboru spraw do mediacji, to: zdolność i przewidywalna gotowość stron do mediacji, nie budzące wątpliwości okoliczności sprawy, zgodność stron konfliktu co do faktów związanych z przestępstwem (chociaż nie jest konieczne przyznanie się do winy przez sprawcę).
Warto zaznaczyć, że postępowanie mediacyjne jest poufne, a uzyskane w jego trakcie informacje nie mogą być wykorzystywane na użytek dalszego postępowania karnego.
Postępowanie mediacyjne prowadzone jest przez instytucję lub osobę godną zaufania. Podmioty te muszą spełniać szczegółowe wymogi określone w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z 13 czerwca 2003r., a zwłaszcza prezentować wysoki poziom etyczno-moralny. Mediatorzy podlegają kontroli prezesa sądu okręgowego, który prowadzi listy osób i instytucji uprawnionych do prowadzenia mediacji.
Mediator sporządza sprawozdanie z przebiegu i wyników mediacji. W przypadku pozytywnego wyniku mediacji czyli zawarcia swoistej ugody przez strony konfliktu, winno to znaleźć odzwierciedlenie w sposobie zakończenia sprawy: w postępowaniu przygotowawczym pozytywny wynik mediacji nie stanowi sam w sobie podstawy do umorzenia postępowania, istnieje jednak możliwość zakończenia sprawy w inny sposób niż skierowanie aktu oskarżenia, w postępowaniu sądowym (w sprawach publicznoskargowych) pozytywny przebieg mediacji zawsze jest okolicznością łagodzącą, zaś treść ugody zawartej pomiędzy pokrzywdzonym a oskarżonym winna być wpisana w wyrok sądowy, tak aby zagwarantować, że sprawca wykona wynikające z niej zobowiązania, w sprawach ściganych z oskarżenia prywatnego mediacja jest alternatywą formalnego postępowania sądowego: pozytywny wynik mediacji skutkuje umorzeniem postępowania
Koszty postępowania mediacyjnego ponosi Skarb Państwa.
Opracowano w Prokuraturze Okręgowej w Świdnicy, w oparciu o wydawnictwo Ministerstwa Sprawiedliwości „Mediacja w sprawach karnych” autorstwa prof. dr hab. Ewy Bieńkowskiej)
