Godziwe dochody gospodarstw rolnych i odporność, również ekonomiczna, rolnictwa w Unii Europejskiego to kluczowe elementy ważnego dokumentu – Planu Strategicznego UE dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023 – 2027. Strategia kładzie szczególny nacisk na wyniki i efektywność.
Co w praktyce oznacza to dla polskiego rolnika?
W liczbach: WPR 2023-2027 realizowany będzie ze środków pochodzących z UE, na które składa się wsparcie w kwocie 17,3 mld euro w ramach I filaru WPR i 4,7 mld euro w ramach II filaru WPR. Dodatkowo, w I filarze WPR, realizowane będzie Przejściowe Wsparcie Krajowe finansowane w całości z budżetu krajowego.
Cele wspólne, działania dostosowane do lokalnych warunków
Choć cele i pryncypia Wspólnej Polityki Rolnej obowiązują we wszystkich krajach UE, to szczegółowe rozwiązania dostosowane są konkretnej sytuacji każdego z państwa członkowskich. Każde z państw członkowskich Unii Europejskiej opracowało krajowy plan strategiczny WPR, obejmujący finansowanie z tytułu wsparcia dochodu, rozwoju obszarów wiejskich i środków rynkowych. Opracowując swoje plany strategiczne, kraje UE przyczyniły się do realizacji dziesięciu celów szczegółowych za pomocą zestawu szeroko zakrojonych środków politycznych udostępnionych przez Komisję, które można kształtować w zależności od krajowych potrzeb i zdolności.
10 celów głównych:
- zapewnienie rolnikom godziwych dochodów
- zwiększenie konkurencyjności
- poprawa pozycji rolników w łańcuchu żywnościowym
- przeciwdziałanie zmianie klimatu
- dbanie o środowisko
- zachowanie krajobrazów i różnorodności biologicznej
- wsparcie wymiany pokoleń
- dynamiczny rozwój obszarów wiejskich
- ochrona jakości żywności i zdrowia
- promowanie transferu wiedzy i innowacyjności.
Wyniki i efektywność – wspólne zasady
W prawodawstwie dotyczącym WPR ustanowiono wspólny zestaw wskaźników w ramach nowych ram realizacji celów, monitorowania i oceny. Wskaźniki będą monitorowane za pomocą rocznych sprawozdań z realizacji celów i półrocznego przeglądu wyników planów strategicznych WPR.
Ekologia na pierwszym planie
Wspólna Polityka Rolna wspiera rolników w realizacji i wdrażaniu zasad Europejskiego Zielonego Ładu. Oznacza to zarówno większe ambicje ekologiczne (w swoim planie strategicznym WPR każdy kraj UE musi wykazać się większymi ambicjami w zakresie działań na rzecz środowiska i klimatu w porównaniu z poprzednim okresem), jak i konkretne rozwiązania mające wspierać rolnika:
– Wkład w realizację celów Zielonego Ładu: krajowe plany strategiczne WPR przyczyniają się do osiągnięcia celów Zielonego Ładu/
– Wzmocniona warunkowość: płatności beneficjentów WPR są powiązane z surowszym zestawem obowiązkowych wymogów. Na przykład w każdym gospodarstwie co najmniej 3 proc. gruntów ornych jest przeznaczone na różnorodność biologiczną i elementy nieprodukcyjne, z możliwością otrzymania wsparcia za pośrednictwem ekoschematów w celu osiągnięcia 7 proc. Chronione są również tereny podmokłe i torfowiska.
– Ekoschematy: co najmniej 25 proc. budżetu na płatności bezpośrednie jest przeznaczone na ekoschematy, co zapewni silniejsze zachęty do stosowania przyjaznych dla klimatu i środowiska praktyk i podejść rolniczych (takich jak rolnictwo ekologiczne, agroekologia, rolnictwo regeneratywne), a także do poprawy dobrostanu zwierząt.
– Rozwój obszarów wiejskich: co najmniej 35 proc. środków jest przeznaczone na działania wspierające klimat, różnorodność biologiczną, środowisko i dobrostan zwierząt.
– Programy operacyjne: w sektorze owoców i warzyw programy operacyjne przeznaczają co najmniej 15 proc. swoich wydatków na ochronę środowiska.
– Klimat i różnorodność biologiczna: 40 proc. budżetu WPR musi być związane z klimatem i wspierać działania UE na rzecz bioróżnorodności
W praktyce: wsparcie bezpośrednie i obszarowe dla polskiego rolnika
Przyjęte przez Polskę zasady Wspólnej Polityki Rolnej przewidują na lata 2023-2027 cztery podstawowe formy wsparcie bezpośredniego i obszarowego:
I.1 Podstawowe wsparcie dochodów
Podstawowe wsparcie dochodów jest przyznawane, jeżeli:
– rolnik spełnia kryteria rolnika aktywnego zawodowo;
– kwalifikujący się obszar gospodarstwa, w odniesieniu do którego wystąpiono z wnioskiem o przyznanie płatności, jest nie mniejszy niż 1 ha albo w przypadku rolników posiadających mniej niż 1 ha, ale otrzymujących płatności związane z produkcją do zwierząt lub płatności dobrostanowej, łączna kwota płatności bezpośrednich, jakie miałyby zostać przyznane w danym roku temu beneficjentowi, przed zastosowaniem kar, w tym kar administracyjnych, wynosi co najmniej równowartość w złotych kwoty 200 euro;
– działka rolna deklarowana do płatności jest położona na gruntach będących kwalifikującymi się hektarami, a jej powierzchnia jest nie mniejsza niż 0,1 ha
– kwalifikujące się hektary pozostają w posiadaniu rolnika na dzień 31 maja 2023 r.
Podstawowe wsparcie dochodów jest płatnością roczną do kwalifikującego się hektara, jednolitą w całym kraju, niezależną od prowadzonego kierunku produkcji rolnej oraz uzyskanymi efektami i wielkością produkcji
I.1.1 Płatność dla małych gospodarstw
Rolnik, może otrzymać płatność dla małych gospodarstw, jeżeli łączna powierzchnia:
- gruntów objętych obszarem zatwierdzonym do podstawowego wsparcia dochodów posiadanych przez tego rolnika wynosi co najmniej 1 ha oraz
- użytków rolnych będących w posiadaniu tego rolnika w dniu 31 maja 2024 roku, wynosi nie więcej niż 5 ha.
Płatność dla małych gospodarstw zastępuje wszystkie inne rodzaje płatności bezpośrednich, w tym ekoschematy.
Wnioskując o płatność dla małych gospodarstw można ubiegać się o przyznanie przejściowego wsparcia krajowego, płatności ONW, płatności ekologicznych, płatności rolno-środowiskowo-klimatycznych, płatności zalesieniowych.
Stawka płatności wynosi równowartość w złotych kwoty 225 euro / ha powierzchni zatwierdzonej do podstawowego wsparcia dochodów.
Maksymalna kwota płatności wynosi nie więcej niż równowartość w złotych kwoty 1125 euro przeliczonej z zastosowaniem kursu wymiany euro na złote, po uwzględnieniu ewentualnych kar oraz zmniejszeń.
Płatność dla małych gospodarstw przyznawana jest w drodze decyzji kierownika biura powiatowego Agencji właściwego według miejsca zamieszkania albo siedziby rolnika.
Szczegółowe zasady dotyczące płatności dla małych gospodarstw znajdują się na stronach ARiMR:
https://www.gov.pl/web/arimr/platnosc-dla-malych-gospodarstw-24
I.2 Płatność redystrybucyjna
Płatność redystrybucyjna to dodatkowe wsparcie finansowe przeznaczone dla mniejszych gospodarstw rolnych. Ma na celu wspieranie bardziej równomiernego podziału środków wśród rolników, z większym naciskiem na małe i średnie gospodarstwa. Aby ubiegać się o płatność redystrybucyjną, gospodarstwo musi mieć od 1 do 300 ha, ale płatność przyznawana jest do powierzchni gruntów nie większej niż 30 ha.
I.3 Płatność dla młodych rolników
Głównym celem płatności jest ułatwienie zakładania działalności rolniczej przez młodych rolników i wsparcie dostosowań strukturalnych ich gospodarstw rolnych po rozpoczęciu działalności rolniczej.
Płatność przysługuje do powierzchni gruntów objętych obszarem zatwierdzonym do jednolitej płatności obszarowej, rolnikowi aktywnemu zawodowo, który:
- jest osobą fizyczną, która po raz pierwszy zakłada gospodarstwo rolne, jako kierująca gospodarstwem rolnym, lub która założyła już takie gospodarstwo rolne w ciągu 5 lat przed pierwszym złożeniem wniosku o przyznanie jednolitej płatności obszarowej w ramach systemu płatności bezpośrednich na lata 2015-2020 oraz której wiek w pierwszym roku składania wniosku o przyznanie jednolitej płatności obszarowej w ramach systemu płatności bezpośrednich na lata 2015-2020 nie przekracza 40 lat (tj. nie ukończyła 41 roku życia w pierwszym roku składania wniosku o przyznanie jednolitej płatności obszarowej w ramach systemu płatności bezpośrednich na lata 2015-2020);
- jest osobą prawną lub grupą osób (w tym małżonków), pod warunkiem, że przynajmniej jedna osoba fizyczna, spełniająca kryteria młodego rolnika (wiek, rozpoczęcie działalności), sprawuje faktyczną i trwałą kontrolę nad osobą prawną w zakresie decyzji dotyczących zarządzania, korzyści i ryzyka finansowego w pierwszym roku składania przez osobę prawną wniosku o płatność dla młodych rolników.
Szczegółowe informacje dotyczące płatności dla młodych rolników znajdują się na stronie ARiMR:
https://www.gov.pl/web/arimr/platnosc-dla-mlodych-rolnikow-15
/Artykuł sponsorowany/
