Pojawiają się na każdym kroku i – niestety – funkcjonują na rynku niemal jak norma, a nie tylko przykra „niespodzianka” dla konsumentów. Szczególnie niepokoi i smuci fakt, iż nieuczciwe praktyki rynkowe nie są samorodkami i nie spadają z nieba, lecz są stosowane i bardzo sprytnie wplatane w rynek przez ludzi przeciwko ludziom. O czym mowa?
Na przykład: Jeżeli przedsiębiorca umieszcza na stronie internetowej informacje handlowe (w tym reklamę), które zachęcają konsumentów do skorzystania z oferowanych – przez przedsiębiorcę – usług świadczonych drogą elektroniczną i te informacje wprowadzają w błąd konsumentów, a konsument na podstawie tychże informacji podejmuje decyzję dotycząca zawarcia umowy, czego nie uczyniłby, gdy znał całą prawdę o ofercie – to takie działanie przedsiębiorcy stanowić będzie nieuczciwą praktykę rynkową wprowadzającą w błąd.
Co może konsument? W przypadku stosowania przez przedsiębiorców nieuczciwej praktyki rynkowej, konsument może skorzystać z ochrony swych praw na drodze sądowej.
Konsument może wystąpić z powództwem do sądu w sytuacji, gdy praktyka rynkowa stosowana przez przedsiębiorcę zagraża lub narusza interes konsumenta. Dochodzenie roszczeń następuje na podstawie art. 12 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. Nr 171, poz. 1206). Konsument może wystąpić z następującymi roszczeniami:
1) zaniechania tej praktyki;
2) usunięcia skutków tej praktyki;
3)złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie;
4) naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych, w szczególności żądania unieważnienia umowy z obowiązkiem wzajemnego zwrotu świadczeń oraz zwrotu przez przedsiębiorcę kosztów związanych z nabyciem produktu;
5) zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej, ochroną dziedzictwa narodowego lub ochroną konsumentów.
Warto zapamiętać, że w przypadku stosowania przez przedsiębiorcę nieuczciwej praktyki rynkowej ciężar udowodnienia, że nie stanowi ona takiej praktyki, spoczywa na przedsiębiorcy. Ustawodawca przerzucił ciężar dowodowy na przedsiębiorcę w celu zapewnienie ochrony konsumentów – słabszych uczestników rynku – i umożliwienie im realnych możliwości dochodzenia swoich praw.
Niezależnie od powyższego, konsument pozostający w błędzie co do treści czynności prawnej może – na podstawie art. 88 kodeksu cywilnego – uchylić się od skutków prawnych złożonego pod wpływem błędu oświadczenia woli, w którym wyraził wolę zawarcia umowy. W celu unieważnienia umowy, konsument powinien złożyć na piśmie oświadczenie przedsiębiorcy, z którego jasno będzie wynikać, iż konsument zawarł umowę pod wpływem błędu i w związku z powyższym, uchyla się od skutków prawnych złożonego oświadczenia woli w tym zakresie. Zgodnie z art. 88 § 2 kodeksu cywilnego uprawnienie do uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu wygasa z upływem roku od jego wykrycia. Jeżeli przedsiębiorca, któremu konsument złoży oświadczenie o uchyleniu się od skutków wadliwego oświadczenia woli, będzie kwestionować takie uchylenie się, wówczas może wystąpić do sądu z powództwem o świadczenie przeciwko konsumentowi. W takim przypadku o ważności czynności prawnej ostatecznie zadecyduje sąd.
Byłoby miło i sympatycznie, gdyby każdy silniejszy uczestnik rynku (przedsiębiorca) dbał nie tylko o zasobność własnej kasy, ale i o uczciwe, rzetelne i godne relacje z innymi uczestnikami (konsumentami). Pieniądze – ważna rzecz, ale …. godności i spokoju sumienia nie da się kupić. Na szczęście.
Danuta Mazur
Powiatowy Rzecznik Konsumentów
